تحولات مفهومی در حوزه شبکه های اجتماعی: یک فراتحلیل از نوع علم سنجی (1970-2019)

هدف این مقاله مطالعه سیر تحولات مفهومی در حوزه «شبکه‌های اجتماعی» در دو دهه اخیر با هدف ترسیم یک نمای کلی از وضعیت «شبکه‌های اجتماعی» در جهان است تا بتوان از نتایج آن برای توسعه و تحقیق در این زمینه در داخل کشور بهره برد. روش تحقیق مورد استفاده فرا تحلیل از نوع «علم‌سنجی» می‌باشد. جامعه آماری، کلیه اسناد علمی نمایه‌سازی شده در پایگاه استنادی «وب. آو. ساینس» بوده که طی بازه زمانی 1970 تا 2019 و با کلیدواژه «شبکه‌های اجتماعی» منتشر شده‌اند. برای نمایش تحول مفهومی، ابتدا کلیه تولیدات علمی بر اساس فراوانی آنها به سه بازه: 1-2005 تا 2011، 2-2012 تا 2015 و 3-2016 تا 2019 طبقه‌بندی و برای نمایش آنها از نرم‌افزار «وس ویوور» استفاده شد. تحلیل مضمون دوره‌های مختلف نشان می‌دهد که تحقیقات در موضوع شبکه‌های اجتماعی از تمرکز بر ابعاد فنی و تکنولوژیکی (2005 تا 2011)، به سمت بررسی تاثیرات جانبی آن نظیر حوزه‌های آموزش، سلامت و حکمرانی (2011 تا 2015) و از آنجا به موضوعات مدیریت اطلاعات و اخبار جعلی (2016 تا 2019) حرکت کرده است. به علاوه، نتایج نشان می‌دهند که کشورهای آمریکا، انگلستان، چین و استرالیا بالاترین تولیدات را در این زمینه داشته و ایران در رده 45 جهان قرار دارد. نتایج این تحقیق همچنین ورود معنادار (به‌خصوص بعد از 2015) کشورهایی نظیر: قطر، بحرین، اردن، امارات، مراکش، پاکستان، قزاقستان، تایلند، مالزی و اندونزی به شبکه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تولید علم در این موضوع را نشان می‌دهند.

Conceptual Transformation in the Area of “Social Media”: A Scientometrics Meta-Analysis

“Social Media” has emerged as new phenomenon in the scope of research and academia since 2005. Using MetaAnalysis (Scientometrics Approach) as a research method, the purpose of this study was to review over the past trends of Research Development (R D) in the area of “social Media”.The population of this study was all scientific documents indexed in Web of Science (WoS) databases from 1970 until June 2019 with the keyword of “Social Media” as a subject (all together 40,471 documents with “Social Media” as a subject and 15,038 documents with Social Media” in the Titles). To find out the conceptual transformation, all collected documents have been divided into three categories based on their frequency: 1from 2005 to 2011, 2 from 2012 to 2015 and 3 from 20162019. The “theme analysis” of the documents in this study shows that a significant conceptual transformation can be highlight in R D from 2005 to 2019 in the area of “Social Media”. in addition, even though US, UK, China and other western countries were the first nations who start R D in the area of “Social Media”, it was noted that especially after 2015, many new and emerging countries like Malaysia, Qatar, Jordan, U.A.E., Pakistan, Kazakhstan and etc. in the developing countries also came to the picture in establishing international R D networks to also contribute to the body of knowledge in this area.