تحلیل همدیدی سازوکار وقوع بارش های سنگین بهاره در شمال غرب ایران

هدف اصلی پژوهش حاضر تحلیل همدیدی سازوکار حاکم بر وقوع بارش های سنگین بهاره در شمال غرب ایران می باشد. بدین جهت داده های بارش روزانه فصل بهار تعداد 15 ایستگاه همدید در منطقه شمال غرب کشور برای یک دوره 34 ساله (2014-1981) مورد استفاده قرار گرفت و با بهره گیری از شاخص صدک و لحاظ نمودن صدک 95% به بالا، 98 روز بارش سنگین و فراگیر شناسایی شد. به منظور تعیین الگوی همدیدی با بهره گیری از داده های بازتحلیل شده ncepncar، نقشه های مربوط به ارتفاع ژئوپتانسیل، فشار سطح دریا، خطوط جریان، تاوایی نسبی، شار رطوبت در ترازهای متفاوت به صورت 6 ساعته تهیه شد و الگوی منطقه ای جریان و شرایط جوی حاکم از دو روز قبل از وقوع روز بارشی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها بیانگر آن است که بارش‌های سنگین شمال غرب ایران در قالب 4 الگوی همدیدی قابل دستهبندی می‌باشند. در الگوی اول، علت اصلی وقوع بارش سنگین در منطقه، عبور چرخند یا سامانه کم‌فشار دینامیکی مهاجر و منطقه همگرایی و گردش چرخندی ناشی از آن است که عامل اصلی تزریق رطوبت به داخل این چرخندها، واچرخند مستقر بر روی دریای عرب می‌باشد. در الگوی دوم سامانه بندالی از نوع زوجی در تراز میانی وردسپهر با توقف حرکت سامانه‌های گردشی در تراز میانی و زیرین جو منجر به وقوع بارش سنگین شده است. در الگوی سوم یک مرکز کم‌فشار در تراز دریا مشاهده نمی‌گردد، اما یک مرکز گردش چرخندی بر روی منطقه شکل گرفته است.

A Synoptic analysis for the occurrence of springtime heavy rainfall in the Northwest of Iran

The main purpose of this research is synoptic analysis for the occurrence of springtime heavy rainfall in the Northwest of Iran. Therefore, daily precipitation data were obtained from 15 synoptic stations for a period of 34 years (19812014). Then by using percentile index of above 95th, it was identified 98 days with heavy precipitation. So, to determine the synoptic patterns by applied the NCEP/NCAR reanalysis dataset, the maps of geopotential height, sea level pressure, streamlines, vorticity, and specific humidity at different levels were prepared and the regional pattern flow and atmospheric conditions two days before the occurrence of precipitation analyzed. The results indicate that heavy precipitations in North West of Iran are categorized into four synoptic patterns. At the first pattern, the main cause of heavy precipitation in North West is passing cyclone or lowpressure migratory systems and the regional dynamic convergence and its association with cyclonic circulation. The main factor for the transferring of moisture to the inner side of these cyclones is the anticyclone stationed in Saudi Arabia. At the second pattern, the couple blocking system in the middle level of troposphere system is caused heavy precipitation with stopmotion circulation systems in the middle and lower levels of the atmosphere. At the third pattern, a deep cyclonic circulation center has not been formed on their area and seems deepening a trough of extratropical and stimulates the local convergence condition dynamically, and is regarded as the main mechanism of precipitations occurrence.