روابط ناوه تراز میانی جو با رخداد شدیدترین یخبندان‌های ایران

هر ساله رخداد یخبندان‌ های شدید اعم از پاییزه، زمستانه و بهاره ، باعث بروز زیان‌های فراوان‌ در بخش کشاورزی، دامداری، صنعت و ترابری ایران می‌شود. در این تحقیق،با تهیه آمار میانگین دمای روزانه‌ی صفر و زیر صفر از 50 ایستگاه داده سنجی جوی از نوع همدید در سراسر ایران، 75 موج یخبندان طی دهه اخیر یعنی از سال 1994 تا سال 2003 شناسایی شد. بر پایه سنجه‌­های کمی تعریف شده شامل فراوانی موج‌های یخبندان، تاریخ‌های آغاز و پایان هر موج، شدت و تداوم زمانی آن‌ها، 31 موج شاخص برگزیده شد و ویژگی‌های همدید آن‌ها بررسی گردید. نتایج تحقیق نشان داد همه ‌ساله شدیدترین یخبندان‌ها در سطح سرزمین ایران طی زمستان رخ داده‌اند بجز سال 1373 که در پاییز بوده است. در میان ماه‌های سال، ماه بهمن رتبه‌ی پریخبندان ترین و ماه دی رتبه‌ی سردترین ماه را کسب کردند. در حالیکه از پیش نیز انتظار می‌رفت، خسارت باری یخبندان‌های بهاره بیشتر باشد؛ نتایج نشان داد در عوض فراوانی یخبندان های پاییزه بیشتر بوده است. در این حال بر پایه الگو های همدید تهیه شده، محل بیشینه ناوه‌ های غربی در ایران 10 درجه جغرافیایی پایین‌تر از محل بیشینه آن‌ها در نیمکره جنوبی مشاهده شد و شدت یخبندان‌ها تا 58 درصد با عمق ناوه‌های غربی رابطه معنی‌دار داشت. الگوی طراحی شده برای محورهای ناوه‌ طی روزهای اوج، جاگیری عموم محورها را در نیمه‌ی خاوری ایران با امتداد شمال شرقی – جنوب غربی نشان داد. این جاگیری به تسهیل شارش جریان‌های بسیار سرد از عرض‌های بالای جغرافیایی تا جنوبی‌ترین مناطق ایران انجامید. ناوه­های مهاجر عرض‌های بالاتر یخبندان‌های شدیدتر و ناوه­های مهاجر عرض‌های پایین‌تر یخبندان های فراگیرتر در پی داشتند. در این راستا راهکار بنیادین برای کاهش زیان‌های کشاورزان بویژه باغداران در مناطق پرآسیب، تغییر الگوی کشت به لحاظ مکانی و استفاده از بذرها و گونه‌ های مقاوم و دیربازده به لحاظ زمانی است.

Midtropospheric Trough and Severe Frosts in Iran

Sever frosts during autumn, winter and spring seasons cause damages in the agriculture, industry and transport parts of Iran every year. These frosts are including radiation and frontal types. The location of Iran in midlatitudes and the spreading of westerlies over much of Iran especially during cold halfyear provide the happening and strengthening of frontal frosts. The cA airmasses from north (Arctic basin), cP and mP ones respectively from northeast (Siberian basin) and (Europe and Black Sea basin) causes frosts in Iran.Our study area within 25° 40° north latitude and 44° 63° east longitude is at the risk of cold air attacks during cold halfyear. Thus we selected 50 air stations from throughout Iran in the southwest of Asia. In first step, we determined 75 frost waves based on mean daily temperatures including the zero and under zero degrees Celsius during recent decade from 1994 to 2003 years. In second step, we could determine 31 cold air waves based on the daily distribution of low temperatures and so their beginning, peak and end (based on date), their severity (based on air temperature) and duration (based on day). We measured the depth of every trough during the peak day of every cold air waves for statistical analysis including plot and regression.Results showed the severe frosts have happened during winter except the frost wave of 1994 that happened during autumn. We found February as the most frosty month (based on the frequency of frosty days) and January as the coldest one. While it was accepted that spring frosts cause more damages, instead it our results showed that autumn ones has more frequency. It was determined that the location of western troughs at most in Iran is 10 degrees lower than middle location in southern hemisphere and frosts severity had significant relationship with troughs depth (58 %). Synoptic patterns showed that all axes were located over Eastern Iran and they are oriented northeasternsouthwestern during peak days. This orientation facilitates very cold air flows from high latitudes toward southern areas. Migrant troughs from higher latitudes caused sever frosts and migrant troughs from low latitudes cause widespread ones.The irregular occurrence of continued and low temperatures over vast areas as frost waves is an expected characteristic for Iran climate. We were losing resources and products in North, Central and sometimes South of Iran because of these cold air waves. Although the safety of the frosts over Southern Iran is better than other parts but the water and soil resources of southern areas for agriculture are so limited. It means, we have many fertile plains and permanent rivers over Western and Northern Iran and so frost risk can not take up agriculture activities. It looks; reducing damage to growers in these damageprone areas require changes in cropping patterns, usage of resistant and late seed and varieties as basic strategies.