بررسی عوامل موثر برآسیب‌پذیری ناشی از زلزله در مناطق شهری دارای سکونت‌گاه‌های غیررسمی با استفاده از gis (مطالعه موردی مناطق 1 و 5 شهر تبریز)

آسیب‌پذیری ناشی از زلزله یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی شهرهای بزرگ در ایران است. وقتی شهرها علاوه بر فرسودگی، مناطق حاشیه‌نشین و اسکان غیررسمی دارند، حساسیت این موضوع دو چندان می گردد. در این میان، شهر تبریز یکی از شهرهای پرجمعیت ایران می باشد که به لحاظ خطر زلزله در وضعیت آسیب پذیری بالا می باشد.این شهر مانند سایر شهرهای بزرگ ایران دارای سکونت‌گاه‌های غیررسمی می باشد که در کنار گسل فعال استقرار یافته اند؛ این مناطق به لحاظ ساخت و ساز و برنامه ریزی شهری (برنامه ریزی کاربری اراضی) در وضعیت نامناسبی قرار دارند و در صورت وقوع زلزله می تواند فاجعه انسانی با توجه به تراکم بالای جمعیتی و سایر پارامترهای موثر در افزایش آسیب پذیری ناشی از زلزله  در این محدوده اتفاق بیفتد. این مقاله به بررسی مناطق یک و پنج شهر تبریز که در بین مناطق دارای سکونت‌گاه‌های غیررسمی شهر تبریز می باشند، از لحاظ آسیب­پذیری ناشی از زلزله با در نظر گرفتن ماهیت زلزله و بررسی آن در ارتباط با چهار عامل تراکم جمعیت، تراکم ساختمانی، کیفیت ابنیه و نوع مصالح می پردازد و جهت ارزیابی رابطه بین میزان آسیب پذیری زلزله و عوامل موثر بر آسیب پذیری، از سیستم اطلاعات جغرافیایی gisو مدل تحلیل سلسله مراتبی (ahp)و برای برآورد تراکم از برآورد تراکم کرنل (kde) استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که مناطق یک و پنج شهر تبریز با توجه به تمرکز بالای جمعیت، کیفیت ابنیه پایین، عمر ساختمان‌ها و استفاده از مصالح غیرمقاوم در برابر زلزله از یک طرف و نزدیکی به گسل و بافت حاشیه نشین از طرف دیگر،  در صورت وقوع زلزله می تواند خسارات جبران ناپذیری را متحمل گردد.

The Survey effective factors in vulnerability due earthquake in Informal District of city zones with application of GIS: Case study: 1 and 5 zones of Tabriz

The Earthquake Vulnerability one of the important challenges confront of big cities in Iran. Sensitivity of this matter reduplicate when the cities moreover exhaustion contain slums area and informal settlements. The Tabriz city one of the populous city in Iran that from earthquake risks on high Vulnerability position. Tabriz city like as other cities containing informal settlements and this sector establishment on active fault side. This sector of construction and urban planning (urban land use planning) aspects in the unsuitable position. While the earthquake happened as regards high population density and other effective factors on Vulnerability increasing due earthquake human disaster in this area can happened. This article surveyed 1 and 5 zone of Tabriz city that contain informal settlements between Tabriz city zones، from Vulnerability due earthquake for as much as earthquake nature and study it’s relation with four factors population density, construction density, constructions quality and type of the construction materials also  for evaluation of  Vulnerability amount and effective factors in Vulnerability used from geographic information system(GIS) and Analytical Hierarchy process(AHP) and for density estimation used from the kernel density estimation(KDE). Research results showed that 1 and 5 of Tabriz city zones because high population concentration, low constructions quality, constructions high ages and used from unresisting materials in opposition of earthquake and established in proximity of fault and slum texture in other side while the earthquake occurrence can endure irrecoverable damage.