پهنه‌بندی خطر وقوع سیلاب در حوضه آبریز رود زرد، با استفاده از مدل تحلیل چند معیاره‌ی ویکور

سیلاب از پرحادثه ‌ترین مخاطرات طبیعی ایران می‌باشد که در سال‌های اخیر تکرار و شدت وقوع آن بیشتر شده است. حوضه آبریز رود زرد نیز از این شرایط مستثنی نیست، به طوریکه رخداد این پدیده در طی چند سال گذشته به آسیب‌پذیری برخی مناطق مسکونی، اراضی زراعی و باغات در این حوضه منجر شده است. با توجه به اهمیت موضوع، با بررسی‌های میدانی و مطالعه منابع، ابتدا لایه‌های شیب،جهت شیب، طبقات ارتفاعی، لیتولوژی، بارش، کاربری‌اراضی، تراکم زهکشی و فاصله از رودخانه، به عنوان، معیارهای موثر در وقوع سیلاب حوضه شناسایی شدند. سپس لایه‌ها توسط سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه گردید، ارزش‌گذاری و استاندارد‌سازی نقشه‌های معیار، با استفاده از روش‌فازی انجام گرفت. در مرحله بعد لایه‌های مد نظر به روش کریتیک وزن‌دهی شدند و در نهایت، تحلیل و مدل‌سازی نهایی با استفاده از روش ویکور انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد که از بین عوامل موثر در ایجاد سیلاب عامل شیب با ضریب وزنی 0.157، ارتفاع با ضریب وزنی 0.133 و کاربری‌اراضی با ضریب‌وزنی 0.127 به ترتیب مهم‌ترین عوامل ایجاد سیلاب در حوضه رود زرد هستند. به علاوه به ترتیب 78/ 10 و 16.71 درصد از مساحت حوضه، در طبقه بسیار پرخطر و پرخطر قرار دارد که نشانگر پتانسیل این حوضه برای وقوع سیلاب می‌باشد. نواحی شرقی و شمالی و شمال شرقی و بخشی از قسمت‌های جنوب حوضه شدت سیل‌خیزی زیادتری دارند، از مهمترین دلایل سیل‌خیز بودن این قسمت‌ها میزان ارتفاع بالاتر که سبب جذب رطوبت بیشتر و در نتیحه بارش بیشتر می‌شود شیب زیاد(بالای27درصد) سبب حرکت بیشتر نزولات جوی در این بخش‌‌ها می‌شود ،پوشش‌گیاهی با تراکم کم، شکل نه چندان کشیده حوضه و اقدامات ناچیز حفاظتی منابع آب وخاک، باعث شده حوضه از پتانسیل سیل‌خیزی بالایی برخوردار باشد. لذا پهنه‌بندی خطر سیلاب می‌تواند کمک موثری در انجام اقدامات حفاظتی، آبخیزداری و مدیریتی حوضه داشته باشد.

assessing flood risk in the zard river basin: a multi-criteria analysis using the vikor model

flooding is one of the most important and frequent natural hazards in iran, which has increased in frequency and severity in recent years. the catchment area of the zard river is not exempt from these conditions, as the occurrence of this destructive phenomenon in recent years has led to the damage of some residential areas, agricultural lands, and gardens located in this area. therefore, according to the importance of the subject, with field investigations and study of sources, firstly the slope layers, slope direction, altitude classes, lithology, precipitation, land use, drainage density, and distance from the river as effective criteria for the occurrence of floods. the basins were identified and classified. then, the information layers were prepared by the geographic information system, and the evaluation and standardization of the benchmark maps were performed using the fuzzy method. in the next step, the investigated factors were evaluated in the form of critical weighting, and finally, the final analysis and modeling weree done using vicor’s method as one of the multi-criteria decision analysis methods. the results of this research showed that among the effective factors in causing floods, slope with a weighting factor of 0.157, height with a weighting factor of 0.133, and land use with a weighting factor of 0.127 are the most important factors in causing floods in the basin. the river is the zard. in addition, 10.78% and 16.71% of the area of the basin are in the very high-risk class, which indicates the potential of this basin for flooding. therefore, flood risk zoning can be an effective tool in the implementation of conservation, watershed, and basin management measures.