ارزیابی خسارت‌ های زیست ‌محیطی و اقتصادی معدن زغال ‌سنگ سنگ دَرکا - آمل بر خاک، پوشش گیاهی و درختان جنگلی

استخراج معادن زغال ‌سنگ در هر نقطه از جهان همواره صدمات هنگفتی برای چشم‌اندازهای طبیعی و جوامع بیولوژیکی فون و فلور به همراه داشته است. مطالعه حاضر با هدف بررسی خسارت‌های زیست‌محیطی و اقتصادی ناشی از فعالیت معدن زغال‌سنگ سنگ درکا آمل انجام شد. برای ثبت خصوصیات درختان در خارج از محدوده معدن، ترانسکت‌‌هایی در چهار جهت اصلی پیاده شد و بر روی آنها پلات‌های دایره‌‌ای 1000 متر مربعی در فواصل 50، 100، 150، 200 و 250 متری اندازه گیری و با قطعات نمونه شاهد مقایسه شد. جهت اندازه‌گیری شاخص‌های تنوع زیستی پوشش علفی، تعداد 3 پلات مربعی 1.5×1.5 متر در هر یک از فواصل 5 گانه در هر جهت جغرافیایی اندازه‌گیری و با قطعات نمونه شاهد مقایسه شد. نتایج نشان داد که شاخص‌های تنوع زیستی و غنای گونه‌ای پوشش علفی در فواصل 50، 100 و 150 متری از حاشیه معدن دارای وضعیت نامساعدتری نسبت به فواصل 200 و 250 متری بودند. فراوانی، سطح مقطع و ارزش تجاری درختان سرپا در فواصل 50 و 100 متری از حاشیه معدن دارای کمترین مقدار بود. وضعیت تنوع زیستی گونه‌های علفی و تراکم و ترکیب درختان جنگلی به دلیل حضور گونه‌های اصلی و کلیماکس جنگل در فواصل 250 متری و بیشتر، بهتر شده بود. در فواصل 50 و 100 متر از محدوده معدن غالبیت گونه‌های علفی شدیداً نورپسند و فرصت‌طلبی همچون تمشک، کارکس، سرخس عقابی و گزنه به‌واسطه افزایش شدت نور و کاهش تراکم تاج‌پوشش درختان سرپا مشاهده شد؛ در‌‌حالی‌‌که با فاصله‌گرفتن از حاشیه معدن به دلیل افزایش تراکم درختان سرپا و افزایش درصد تاج‌پوشش، غالبیت گونه‌های سایه پسند علفی النا، بنفشه، فرفیون، سیکلمن و حتی پامچال بیشتر شد. با توجه به حجم عملیات خاک‌برداری و خاک‌ریزی میزان خسارت ایجادشده در این معدن با طول مسیر 1.7 کیلومتر و عرض تخریب 50 متر (مساحت 8.5 هکتار) برابر 960.000/1.989 ریال بوده است. خسارت اقتصادی قطع کامل 1700 اصله درخت جنگلی برابر 000.000/6.960 ریال برآورد شد. مجموع خسارات تخریب خاک و درختان جنگلی در این معدن 960.000/8.949 ریال برآورد گردید. با توجه به نتایج، پیشنهاد می‌گردد رویکرد جدیدی نسبت به عدم صدور پروانه بهره‌برداری برای معادن کم‌بازده در جنگل‌هایی با ارزش چشم‌انداز، تنوع زیستی و تفرجی بسیار بالا همچون جنگل‌های هیرکانی اتخاذ گردد و زغال‌سنگ موردنیاز کشور از سایر ذخایر معدنی موجود در استان‌های خارج از محدوده جنگل‌های هیرکانی تامین گردد.

investigation of the environmental and economic damages of sang darka-amol coal mine to the soil, understory vegetation, and forest trees

coal mining in any part of the world has always caused great damage to the landscapes, nature, and biological communities of fauna and flora. the current study was carried out to investigate the environmental and economic damages caused by the activity of the sang darka amol coal mine. to record the characteristics of the trees outside the mining area, transects were laid in four main geographical directions, and 1000 square meter circular plots were measured on them at distances of 50, 100, 150, 200, and 250 meters and compared with control samples. to quantify the understory vegetation biodiversity indices, 3 square plots of 1.5 x 1.5 meters were measured in each of the 5 distances and compared with the control sample plots. the results showed that the biodiversity and richness indices of understory vegetation at distances of 50, 100, and 150 meters from the edge of the mine were more diminished than at distances of 200 and 250 meters. the abundance, basal area, and commercial value of the standing trees at distances of 50 and 100 meters from the edge of the mine had the lowest values. due to the presence of the main species and the higher successional state of the forest at distances of 250 m and more, the biodiversity of herbaceous species and the density and composition of forest trees had been improved. in 50 and 100 m of the mine, light-demanding and opportunistic herbaceous species such as raspberry, sedge, bracken, and nettles were observed due to increased light intensity. they decreased tree canopy density while moving away from the mine margin shade-tolerant herbaceous species such as wavyleaf basketgrass, sweet violet, wood spurge, purple cyclamen, and even primrose became more dominant due to increased tree canopy density and percentage. according to the amount of soil excavation, the amount of economic damage caused by the mine activities along the 1.7 km road and the width of 50 m (area 8.5 hectares) was equal to 1.989.960.000 rials. the economic damage caused by the complete removal of 1700 forest trees in the mentioned area was calculated to be 6,960,000,000 rials. the total damages of soil destruction and forest tree removal in this mine were estimated at 8,919,960,000 rials. based on the results, it is suggested to adopt a new approach to the non-issuance of exploitation licenses for low-yield mines in the forest with very high value of landscape, biodiversity, and recreation, such as the hyrcanian forests, and the needed coal of the country be provided from the mineral reserves of the provinces located outside the hyrcanian forests.