تاب آوری کالبدی مسکن شهری در برابر زلزله : تحلیلی از محلات و مناطق شمالی کلان شهر تهران

کلان ‌شهر تهران یکی از آسیب ‌پذیرترین شهرهای جهان در برابر مخاطره‌ زلزله است که علاوه بر قرارگیری پیرامون گسل‌های متعدد، با شهرنشینی سریع، تراکم بالای جمعیت و زیرساخت‌های ضعیف مواجه است. پژوهش حاضر، به دنبال تحلیل تاب‌آوری کالبدی مسکن شهری در محلات و مناطق شمالی کلان‌شهر تهران (مناطق 1-5 و 22) است که به طور مستقیم در مجاورت گسل شمال تهران قرار دارند. لذا، این مطالعه به لحاظ روش توصیفی – تحلیل و از نظر هدف، کاربردی است. داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز در تحقیق نیز از دو روش کتابخانه‌ای و پیمایشی جمع‌آوری و با استفاده از مدل swara و نرم‌افزارهای excel و arcgis-pro تجزیه و تحلیل شده‌اند. بدین منظور، نخست با مطالعه پیشینه‌ پژوهش 13 معیار کلیدی شناسایی و سپس با استفاده از مدل swara وزن‌دهی و ضریب اهمیت آن‌ها مشخص شد؛ که به ترتیب، معیارهای «نوع سازه»، «فاصله از گسل» و «دسترسی به شبکه معابر»، بالاترین اهمیت را به خود اختصاص دادند. یافته‌های پژوهش حاکی از وضعیت نامناسب مسکن شهری در محدوده‌ مورد مطالعه از نظر تاب‌آوری کالبدی در برابر زلزله است که بیش از 60 درصد از محلات واقع در آن، از تاب‌آوری کم و بسیارکم برخوردارند. تنها، حدود 19 درصد از محلات شرایط مطلوبی داشته و ‌می‌توانند در برابر زلزله‌های احتمالی مقاومت کنند. در این بررسی، به ترتیب محلات «گل‌ها»، «هزارسنگ» و «مرادآباد» کمترین میزان تاب‌آوری و محلات «تهران‌پارس غربی»، «حکیمیه» و «جوادیه» بیشترین درجه‌ تاب‌آوری را به خود اختصاص دادند. در بین مناطق شش‌گانه مورد بررسی نیز منطقه‌ یک کمترین و منطقه‌ چهار بیشترین میزان تاب‌آوری در برابر زلزله را نشان دادند. نتایج تحقیق حاکی از ناپایداری و آسیب‌پذیری بالای محدوده‌ مورد مطالعه است. در این میان، بخش‌های شمالی و غربی محدوده از تا‌ب‌آوری کمتر و در نتیجه آسیب‌پذیری بیشتری برخوردارند؛ و در مقابل، هرچقدر به سمت مناطق جنوب و جنوب شرقی محدوده پیش می‌رویم، تاب‌آوری کالبدی مسکن در برابر زلزله افزایش می‌یابد.

physical resilience of urban housing against earthquakes: an analysis of northern neighborhoods and regions of tehran metropolis

the metropolis of tehran is one of the most vulnerable cities in the world against the danger of earthquakes, which, in addition to being located around numerous faults, faces rapid urbanization, high population density, and weak infrastructure.the present study seeks to analyze the physical resilience of urban housing in thenorthern neighborhoods and regions of the tehran metropolis (regions 1-5 and22), which are directly adjacent to the northern fault of tehran. therefore, thisstudy is practical in terms of descriptive-analytical methods and terms of purpose.the data and information needed in the research have been collected from twolibrary and survey methods and analyzed using the swara model and excel andarcgis-pro software. for this purpose, first, by studying the background of theresearch, 13 key criteria were identified, and then by using the swara model,their weighting and importance coefficient were determined; respectively, thecriteria of type of structure, distance from the fault and access to the roadnetwork were assigned the highest importance. the findings of the researchindicate the poor condition of urban housing in the study area in terms of physicalresilience against earthquakes, where more than 60% of the localities have low orvery low resilience. only, about 19% of the neighborhoods have favorableconditions and can withstand possible earthquakes. in this survey, golha,hazarsang and moradabad neighborhoods had the lowest level of resilience,and tehran pars west, hakimieh and javadieh neighborhoods had thehighest level of resilience. among the six investigated regions, region oneshowed the lowest and region four the highest level of resilience againstearthquakes. the research results indicate the high instability and vulnerability ofthe studied area. in the meantime, the northern and western parts of the range are less resilient and therefore more vulnerable; on the contrary, the more we move towards the south and southeast areas of the range, the physical resilience of the housing against earthquakes increases.