تغییرپذیری و روند تغییرات شدت- گستره‌ی ترسالی و خشکسالی در ایران

هدف این پژوهش بررسی تغییرپذیری و روند تغییرات گستره ی شدت های ترسالی خشکسالی در مقیاس های سالانه، فصلی و ماهانه در ایران است. برای این منظور، از شاخص zsi ، آزمون روند من کندال و داده‎های بارش ماهانه بازکاوی شده (era5) مرکز پیش‌بینی میان مدت اروپا (ecmwf) در بازه زمانی 2021-1979 استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که در گستره شدت‌های ترسالی – خشکسالی سالانه کشور، سه دوره مشخص: دهه 80 با گستره‌های تقریباً برابر ترسالی خشکسالی، دهه 90 گستره‌های ترسالی و دو دهه اول قرن 21 میلادی که در شروع آن در سال آبی 2000-1999 بیش از 97 درصد کشور (70 درصد مساحت خشکسالی بسیارشدید) تحت شرایط خشکسالی بوده، بیشتر گستره‌های خشکسالی مشاهده می‌گردد. الگوی تغییرپذیری گستره‌های شدت ترسالی خشکسالی در فصل زمستان و بهار تقریباً مشابه سالانه بوده، اما در فصل پاییز متفاوت از الگوی سالانه، در اواخر دوره، افزایش گستره‌‌های ترسالی بیشتر مشاهده می‌گردد. در این فصل در ماه نوامبر مساحت شدت‌های مختلف خشکسالی به‌ویژه (متوسط و شدید) کاهشی و در مقابل مساحت شدت‌های ترسالی افزایشی بوده است. اما در زمستان و بهار به‌خصوص ماه‌های ژانویه و تا حدودی مارس روند گستره‌های شدت ترسالی خشکسالی برعکس بوده است. شدت شاخص نیز در برخی دوره‌های زمانی دارای روند بوده که افزایش شدت طبقات خشکسالی (افزایش شدت منفی شاخص) بارزتر است. در کل در هر سه مقیاس ماهانه، فصلی و سالانه، رخداد خشکسالی های ضعیف و متوسط اما متوالی زیاد، درحالی که ترسالی های بسیارشدید و شدید با توالی کم، بیشتر بوده است. افزایش گستره‌های خشکسالی شدید مشهودتر و شدت طبقات خشکسالی نیز کمی افزایش یافته است. افزایش شدت شاخص و گستره‌های ترسالی در فصل پاییز شاید گویای تغییر رژیم بارشی و در مقابل افزایش گستره‌های خشکسالی به‌خصوص خشکسالی‌های شدید در دو فصل اصلی بارشی ایران (زمستان و بهار) هشداری برای مدیریت منابع آب در دوره گرم سال باشد.

variability and trend of changes in the severity-area of drought and wet in iran

this study aims to investigate the variability and trend of changes in area severity of wet and drought on annual, seasonal, and monthly scales in iran. for this purpose, the zsi index, mann kendall trend test, and the monthly precipitation data (era5) of the european centre for medium range weather forecasts (ecmwf) for the period 1979 2021 were used. the results showed that, in annual wet drought intensities, there are three distinct periods; 1980s with almost equal wet drought area 1990s wet dominate, and the first two decades of the 21st century, which began in 2000 1999 rainy year with more than 97% of the country (70% very severe drought area) under drought conditions where the most areas of drought observed. the pattern of variability of wet drought intensity area in winter and spring is almost similar to the annual whereas it is different in autumn from the annual pattern. however wet area increases. at the end of the period. in this season in november, the area of drought intensities, especially (moderate and severe) has been decreasing and in contrast, the area of wet intensities has been increasing. but, the trend of wet drought intensity was reversed in winter and spring, especially in january and to some extent in march. the intensity of the index also has a trend when the increase in the intensity of drought classes (increasing the intensity of the negative index) is more pronounced. overall, in all three scales, the incidence of consecutive weak and moderate droughts and very severe and severe wet with the low sequence was higher. increasing the intensity and area of wet in autumn may indicate a change in the precipitation regime. in contrast, the increase in droughts, especially high intensity droughts in the two main rainy seasons of iran is a warning for serious water resources management in the warm period.