بررسی آسیب‌پذیری و تحلیل فضایی ریسک خشکسالی بخش کشاورزی در ایران

ماهیت خشکسالی چندبعدی و پویا است و در مطالعه خطر خشکسالی و آسیب‌پذیری، مدیریت ریسک خشکسالی نقش مهمی دارد. ایران با قرار گرفتن در عرض‌های میانه همواره با این پدیده‌ هواشناختی مواجه است. ریسک خشکسالی به‌صورت تابعی از شاخص خطر و شاخص آسیب‌پذیری تعریف می‌گردد. در این مطالعه شاخص آسیب‌پذیری با مولفه‌های فیزیکی شامل ارتفاع، سیستم آب، کاربری اراضی و مولفه‌های اقتصادی اجتماعی، نسبت تولید خالص به‌کل تولید خالص، تراکم جمعیت شاغل در بخش کشاورزی ، تراکم جمعیت ،نسبت اراضی دیم به‌کل اراضی و تعداد احشام (1000 راس در کیلو مربع) با استفاده از توابع عضویت فازی و معیارهای در نظر گرفته‌شده، استانداردشده است و به هرکدام بر اساس روش ahp وزن خاصی داده‌شده است سپس همه نقشه‌ها با یکدیگر تلفیق و نقشه آسیب‌پذیری اراضی نسبت به خشکسالی به‌دست‌آمده است. بر اساس نتایج حاصله مناطق جنوبی، جنوب شرقی و مرکز جز مناطق نسبتاً کم آسیب‌پذیر نسبت به خشکسالی بوده و هر چه به سمت غرب ، شمال و شمال شرق کشور پیش می‌رویم بر میزان آسیب‌پذیری افزوده می‌گردد که می‌توان علل آن را تا حدودی زیادی متاثر از ویژگی‌های اقلیمی و فیزیکی این مناطق دانست. درنهایت نقشه خطر خشکسالی با نمایه spi در بازه 12 ماه ترسیم و پس از وزن دهی و تبدیل به نقشه فازی با نقشه شاخص آسیب‌پذیری ترکیب شد. نقشه ریسک خشکسالی حاکی از سیطره وسیع ریسک نسبتاً زیاد خشکسالی در پهنه وسیعی از ایران است و با کمک این نقشه‌ها، می‌توان برنامه‌های خرد و یا کلان توسعه بخصوص در بخش کشاورزی را برای هر یک از نقاط کشور تدوین کرد.

investigation of vulnerability and spatial analysis of drought risk in the agricultural sector in iran

the nature of the drought is multidimensional and dynamic, and drought risk management plays a vital role in studying drought risk and vulnerability. iran is always facing this meteorological phenomenon by being in the middle latitudes. drought risk is defined as the risk index and vulnerability index function. in this study, vulnerability index with physical components including altitude, water system, land use and socio economic components, the ratio of net production to total production, population density in agriculture, population density, the ratio of rainfed land to total land and number of livestock (1000 heads per square meter) using standardized fuzzy membership functions and criteria, and each is given a specific weight according to the ahp method. all the maps are combined, and the map of land vulnerability to drought is obtained. according to the results, the southern, southeastern, and central regions are relatively less vulnerable to drought. as we move west, north, and northeast of the country, the number of vulnerabilities increases, the causes of which can be significantly affected by the characteristics. he knew the climate and physics of these areas. finally, the drought risk map was drawn with the spi index for 12 months, and after weighing and converting it into a fuzzy map, it was combined with the vulnerability index map. the drought risk map indicates the prevalence of relatively high drought risk in a large area of iran. with the help of these maps, it is possible to develop micro or macro development plans, especially in the agricultural sector for each part of the country.