واکاوی روند تغییرات ذوب برف در ایران و اثرپذیری آن از تغییرات موج مدیترانه‌ی بادهای غربی

برف یکی از عناصر آب‌وهوایی تامین منابع آب برای حیات می‌باشد؛ بنابراین، هدف از این پژوهش، واکاوی روند تغییرات ذوب برف در ایران و اثرپذیری آن از تغییرات موج مدیترانة بادهای غربی می‌باشد. برای این هدف، داده‌های ذوب برف (snowmelt) و ارتفاع ژئوپتانسیل (geopotential height) ترازهای نیواری 500، 600 و 700 هکتوپاسکالی از مرکز اروپایی پیش‌بینی میان ‌مدّت هوا (ecmwf)، نسخه (era5) با قدرت تفکیک مکانی 0.25*0.25 درجه برای ماه‌های ژانویه، فوریه، مارس، آوریل، نوامبر و دسامبر از سال 1979 تا 2019 دریافت شد. ابتدا، روند و شیب تغییرات ماهانة ذوب برف در ایران با استفاده از آزمون‌های آماری ناپارمتریک من - کندال و تخمین‌گر شیب سِن ارزیابی شد. سپس، با استفاده از روش صدک گیری، صدک‌های 25 و 75 مقادیر ذوب برف ماهانه در ایران تعیین شد. ارتباط بین تغییرات موج مدیترانة بادهای غربی با ماه‌های که مقادیر ذوب برف کم‌تر و بیش‌تر از صدک‌های 25 و 75 داشتند، سنجیده شد. سرانجام، از شاخص همدیدی خاورمیانه‌ی (mesi) و روش بسط دهه‌ها، برای واکاوی اثرپذیری روندهای کاهشی ماهانه ذوب برف در ایران از تغییرات موج مدیترانة بادهای غربی استفاده شد. نتایج نشان داد، در ماه‌های ژانویه، فوریه، مارس، آوریل و دسامبر میانگین ماهانه ذوب برف در ایران دارای روند کاهشی است. علاوه بر این، بین ارتفاع موج مدیترانة بادهای غربی در ماه‌های ژانویه، فوریه، مارس، نوامبر و دسامبر که مقدار میانگین ذوب برف کم‌تر و بیش‌تر از صدک 25 و 75 داشته‌اند، ارتباط وجود داشت. همچنین نتایج نشان داد که، تغییراتی در ارتفاع موج مدیترانة بادهای غربی رخ داده است. به نظر می‌رسد، این تغییرات یکی از عامل‌های اثرگذار در روند کاهشی ذوب برف در ایران باشد، که به خصوص در دهه‌های سوّم و چهارم (از سال 1999 به بعد) در ماه‌های ژانویه، فوریه، مارس، نوامبر و دسامبر نمایان‌تر است.

analysis of the trend of snowmelt changes in iran and its impact ability from changes in the mediterranean wave of westerly winds

snow is considered as one of the climatic elements of water supply for life. therefore, this study was conducted aimed to investigate the trend of changes in snowmelt in iran and its impact on changes in the mediterranean wave of westerly winds. for this purpose, we provided snowmelt and geo-potential height data of 500, 600, and 700 hpa atmospheric levels from the european center for medium-range weather forecasts (ecmwf) version era5 with a spatial resolution of 0.25 * 0.25 ° for 1979-2019 january, february, march, april, november, and december. first, the trend and slope of monthly snowmelt changes in iran were evaluated using non-parametric mann-kendall statistical tests and sen.’s slope estimator. then, using the percentile method, 25% and 75% percentiles of monthly snowmelt values in iran were determined. the relationship between the changes in the mediterranean wave of the westerly winds and the months with snowmelt values lower and higher than 25% and 75% percentiles was measured. finally, the middle east synoptic index (mesi) and decade expansion were used to analyze the impact of the monthly decreasing trends of snowmelt of the mediterranean wave changes of the western winds in iran. the results showed that in january, february, march, april, and december, the mean monthly snowmelt in iran has a decreasing trend. in addition, a relationship was between the mediterranean wave heights of the westerly winds in january, february, march, november, and december with the mean snowmelt of lower and higher than 25% and 75% percentiles, respectively. also, the results showed changes in the height of the mediterranean wave of westerly winds. it seems that these changes are among the factors affecting the decreasing trend of snowmelt in iran, which is especially evident in the third and fourth decades (since 1999 onwards) in january, february, march, november, and december.