تحلیل روند تغییرات سری زمانی بیشینه بارش روزانه و سالانه حوضه آبریز کرخه و دز

بارش به‌‌عنوان مهم‌‌ترین مشخصه اقلیمی هر منطقه است. این مشخصه اقلیمی جز نوسانی‌‌ترین متغیرهای اقلیمی است که بر منابع آب  منطقه به‌‌طور جدی ﺗﺄثیرگذار است. این مسئله به‌‌ویژه در ایران با بارش متوسط بیش ‌‌از 250 میلی‌‌متر، اهمیت دارد. هدف این مطالعه تحلیل بارش‌‌های سنگین حوضه کرخه و دز با استفاده از روش‌‌های آماری است. بدین منظور از داده‌‌های بارشی 14 ایستگاه سینوپتیکی و باران‌‌سنجی بازه زمانی 60 ساله (2019 – 1959) استفاده شد. جهت نیل به اهداف پژوهش، ابتدا با استفاده از تابع توزیع احتمالاتی حد نهایی تیپ 1 (گامبل)، آستانه بارش سنگین هر ایستگاه مشخص شد. آنگاه برای شناسایی روندهای یکنواخت و نایکنواخت موجود در سری زمانی بیشینه بارش‌‌های روزانه و مجموع بارش سالانه از روش گرافیکی  ita و آزمون ناپارامتری من کندال استفاده شد. نتایج به‌‌دست‌‌آمده از آستانه‌‌های بارش سنگین مشخص شد. به‌‌طور متوسط بارش بیش از 40.7 میلی‌‌متر در حوضه کرخه و متوسط بارش بیش از 47 میلی‌‌متر در حوضه دز به‌‌عنوان بارش سنگین محسوب می‌‌شوند. تعداد روزهای بارش سنگین حوضه کرخه متوسط 118 روز و حوضه دز 81 روز است. آستانه سیلاب‌‌خیزی حوضه کرخه کمتر از حوضه دز است. بنابراین بارش‌‌های کرخه ناگهانی‌‌تر و نامنظم‌‌تر رخ می‌‌دهد، درحالی‌‌ بارش‌‌های حوضه دز از سری‌‌های زمانی به‌‌هنجارتری برخوردار است. در نتیجه حوضه کرخه ازنظر افزایش بارش‌‌های سنگین منجر به سیلاب آسیب‌‌پذیرتر از حوضه دز است. نتایج حاصل از کاربرد آزمون من کندال و ita نشان داد آزمون من کندال تنها قادر به شناسایی روندهای یکنواخت در سری‌‌های زمانی هستند، چنان‌‌که مزیت روش ita این است علاوه بر روندهای یکنواخت، قادر است روندهای پنهان و داخلی را در سری‌‌های زمانی شناسایی کند. برای نمونه اگرچه آزمون من کندال روند مشخصی برای بارش‌‌های بیشینه ایستگاه خرم‌‌آباد نشان نداد، ولی آزمون ita روندهای پنهان و نایکنواخت این ایستگاه کشف و شناسایی کرد.

Analysis of the trend of time-series changes in the maximum daily and annual rainfall of Karkheh and Dez catchment

Precipitation is the most important climatic characteristic of any region. This climatic characteristic is one of the most fluctuating climatic variables that seriously affect the water resources of the region. This issue is important in Iran, where the average rainfall is over 250 mm. The purpose of this study is to analyze and explain the heavy rainfall  Karkheh and Dez using statistical methods. For this purpose, precipitation data from 14 synoptic stations and a rain gauge period of 60 years (19592019) were used. To achieve the objectives of the research used the probabilistic distribution function the final limit type 1 Gumble, and the heavy rain threshold of each station were determined. Then to identify the uniform and nonuniform discharges in the time series maximum daily precipitation and total annual precipitation the ITA method and Man – Kendall nonparametric test were used. The results were obtained from heavy rainfall thresholds, The average rainfall of more than 40/7 mm in Karkheh and the average rainfall of more than 47 mm in Daz are considered heavy rainfall. The average rainfall in Karkheh is 118 days and the dose is 81 days. The flood threshold of Karkheh is less than the Dez catchment. Therefore Karkheh rains occur more suddenly and irregularly while Dez has a more normal time series. As a result, Karkheh is more vulnerable to floods than Dez in terms of increased heavy rainfall. The results of using the Man – Kendal, and ITA test showed that Man – the Kendal test can only detect uniform trends in time series as the advantage ITA method is that in addition to uniform trends. It can detect hidden trends and internal in identify time series. For example, although the man – Kendal test did not show a specific trend for maximum rainfall at Khorramabad station, The ITA test detected hidden and nonuniform trends for this station.