اثر ریزگرد نمکی ناشی از خشک شدن دریاچه ارومیه بر سه گونه زراعی راهبردی آذربایجان

پدیده گردوغبار یا ریزگرد یکی از مخاطرات طبیعی مناطق خشک و نیمه خشک از جمله کشور ایران است. زمانیکه این معضل با خشک شدن بزرگترین دریاچه شور خاورمیانه (دریاچه ارومیه) مصادف شود، بروز طوفان گردوغبارنمکی امری اجتناب ناپذیر خواهد بود که این اتفاق اثرات عمیقی بر جوامع انسانی، جانوران و گیاهان محیط خواهد گذاشت. از سوی دیگر کشاورزی و رشد و عملکرد گیاهان زراعی نیز بشدت متاثر از رسوب ریزگرد بر سطح برگ است. از اینرو به منظور بررسی تاثیر ریزگرد بر رشد و برخی ویژگی‌‌های فیزیولوژیک سه محصول زراعی مهم منطقه آذربایجان یعنی گندم تک‌‌لپه (triticum aestivum l.) c3، ذرت تک‌‌لپه (zea mays l.) c4 و نخود دولپه (cicer arietinum l.) آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل دو سطح ریزگرد (صفر و 10گرم ریزگرد بر مترمربع) بود. اعمال تیمار ریزگرد به مدت 3 روز تاثیر معنی‌‌داری بر رشد گندم نداشت. ذرت با افزایش رشد و نخود با کاهش رشد بخش‌‌هوایی به این آلودگی محیطی پاسخ داد. محتوای رنگدانه‌‌های فتوسنتزی در برگ‌‌های نخود کاهش، در گندم افزایش و در ذرت ثابت ماند. ریزگرد محتوی قند ذرت و نخود را افزایش داد. همچنین قرار گرفتن در معرص ریزگرد تاثیر چندانی بر محتوای پروتئین کل گندم و ذرت نداشت در حالی‌‌که محتوی پروتئین نخود کاهش معنی‌‌دار و واضحی را نشان داد. تغییرات پارامترهای مختلف گونه‌‌های گیاهی مورد مطالعه می‌‌تواند به‌‌عنوان یک سازگاری برای محافظت از گیاهان در برابر تنش ریزگرد محسوب شود. به‌‌نظر می‌‌رسد ذرت و گندم مقاومت بیشتری دارند ولی نخود با کاهش رشد مواجه می‌‌شود. انتخاب گونه زراعی مناسب برای کشت در مناطقی که سالانه مقدار زیادی ریزگرد نمکی را پذیراست، می‌‌تواند به‌‌عنوان یکی از راهکارهای مهم برای کاهش اثرات سوء ریزگرد بر اقتصاد کشاورزی باشد.

Effect of salt dust caused by drying of Lake Urmia on three strategic crops of Azerbaijan

The dust is one of the natural hazards of arid and semiarid regions, including Iran. When this problem coincides with the drying up of the largest salt lake in the Middle East (Lake Urmia), the occurrence of a salt dust storm will be inevitable, which will have profound effects on human communities, animals and plants. On the other hand, agriculture and the growth of crops are also strongly affected by dust deposition on the leaf surface. Therefore, in order to investigate the effect of dust on growth and some physiological characteristics of three important crops in Azerbaijan, namely wheat C3 monocot (Triticum aestivum L.), corn C4 monocot (Zea mays L.) and chickpea C3 dicot (Cicer arietinum L.), a completely random experiment designed with three replications. Treatments included two levels of dust (zero and 10 grams of dust per m2), Application of dust for 3 days had no significant effect on wheat growth. Maize responded to this environmental pollution by increasing growth and chickpeas by decreasing growth. The content of photosynthetic pigments decreased in chickpea leaves, increased in wheat and remained constant in corn. Dust increased the sugar content of corn and peas. Also, exposure to dust had little effect on the total protein content of wheat and corn, while the protein content of chickpeas showed a significant and clear decrease. Changes in the various parameters of the studied plant species can be considered as an adaptation to protect plants against dust stress. Corn and wheat seem to be more resilient, but chickpeas are stunted. Selecting a suitable crop species for cultivation in areas that receive a large amount of salty dust annually can be one of the important strategies to reduce the adverse effects of dust on the agricultural economy.