بررسی ارتباط بین معیارهای بیابان‌زایی و تغییر کاربری اراضی: ارائه متدولوژی عملیاتی پایش با استفاده از مدل imdpa

بررسی و ارائه یک مدل ﭘﺎﻳﺶ بیابانزایی بر اساس تغییرات کاربری زمین/کاربری پوشش و ارتباط آن با معیارهای بیابان‌زایی ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﻴﺎﺑﺎنزاﻳﻲ در منطقه مورد مطالعه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از فناوری ﺳﻨﺠﺶ از دور و ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮارهای ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻃﻴﻔﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﺎﻻ هدف این تحقیق اﺳﺖ. در یک دوره آماری 24 ساله، نقشه شدت بیابان‌زایی با استفاده از مدل imdpa بر اساس معیارهای آب، اقلیم، پوشش گیاهی و خاک تهیه گردید. نقشه کاربری اراضی منطقه برای سه دوره 1370، 1382و 1394 شامل شش کاربری کشاورزی، مرتع، اراضی شوره‌زار، نیزار و رودخانه، تهیه شد. نتایج نقشه شدت بیابان‌زایی نشان داد که شدت بیابان‌زایی در ابتدا دوره از سال 1370 تا 1382 افزایش یافته است. به طوری که در سال 1370 حدود 9.6 درصد منطقه در کلاس کم و 90.4 درصد منطقه در کلاس متوسط بیابان‌زایی قرار گرفته است. از سال 1382 کلاس شدید در قسمت‌های شمال شرقی و مرکز منطقه مطالعاتی مشاهده شده که 8.3 درصد منطقه را شامل می‌شود و کلاس های کم و متوسط به ترتیب حدود 8.7 و 87.4 درصد منطقه را در بر گرفته‌اند. روند بیابان‌زایی از سال 1382 تا 1394 کاهشی است به طوری‌که در سال 1394 کلاس کم، متوسط و شدید به ترتیب حدود 14.8، 85 و 0.1 درصد از کل منطقه را شامل می‌شوند‌. همچنین ارزش عددی شدت بیابان‌زایی در هر کاربری نشان داد که بیشترین تاثیر را به ترتیب کاربری مرتع، کشاورزی و مناطق مسکونی داشته و کم‌ترین تاثیر را کاربری نیزار در بیابان‌زایی منطقه داشته است. برای بررسی بهتر ارتباط معیارهای بیابان‌زایی و تغییرکاربری، مدل‌های مختلف بر داده‌های حاصل، برازش داده شد و از بهترین مدل برای تعیین ارتباط بین نوع کاربری اراضی و شدت بیابان‌زایی استفاده شد. از بین کاربری‌های مختلف با توجه به ضریب همبستگی، بهترین ارتباط بین شدت بیابان‌زایی و تغییر کاربری را کاربری شوره‌زار با 0.96 =r2 داشت.

Investigating the relationship between desertification criteria and land use change and providing operational monitoring methodology Using IMDPA

Desertification is one of the destructive phenomena in the human court that causes the destruction of natural resources. Since Iran is located on a dry and semiarid belt, recognizing the phenomenon of desertification and the factors affecting its intensification in our country is very important. In this research, satellite image information was used to study the role of land use change on desertification phenomena in the study area in northern Khuzestan. In a 24year statistical period, a desertification intensity map was prepared using the IMDPA model based on water, climate, vegetation and soil criteria. The land use map of the area was prepared for three periods of 1991, 2003 and 2015, including six landuses: agriculture, rang land, salt land, flaggy and river. The results of the desertification intensity map showed that the intensity of desertification was initially in the period from 1991 to 2003, so that in 1991, about 9.6% of the region was in the low desertification class and 90.4% of the region was in the middle deserification class. In addition, since 2003, severe desertification class has been observed, which includes 8.3% of the region, and low and medium classes have covered about 8.7% and 87.4% of the region, respectively. Moreover, in 2015, low, medium and severe classes include about 14.8, 85 and 0.1 percent of the total area, respectively. In addition, the numerical value of the intensity of desertification in each use and its comparison showed that the most effective effect was the use of pastures, agriculture and residential areas, respectively, and the least effect was the use of Nizar in desertification of the region. To better examine the relationship between desert risk indicators and land use change, different models were adapted to the obtained data, and among these models, the best model was used for each use and intensity of desertification. Among the various uses, according to the correlation coefficient, the best relationship between desertification intensity and land use change was the use of salt land with 0.29 = 96.