ریشه‌یابی علل نابودی مراتع با رویکرد آینده‌پژوهی در منطقه سیستان

مطالعه حاضر با هدف تعیین عوامل ریشه‌ای نابودی مراتع به روش توصیفی - تحلیلی در منطقه سیستان انجام شد. به این منظور در ابتدا ‏به روش میدانی، مرور منابع ‏و طوفان فکری 81 عامل شناسایی شده و در چهاربخش 1) مدیریتی - سیاسی ، 2) اجتماعی، فرهنگی و ‏آموزشی، 3) اقتصادی و 4) بوم‌شناختی قرار گرفت.ماتریس اثرات متقابل با عوامل شناسایی شده در قالب پرسشنامه تشکیل و توسط ‏‏36 پاسخگو از متخصصین، کارشناسان و بهره‌برداران تکمیل شد. عوامل شناسایی شده با استفاده از روش تحلیل ساختاری در نرم‌افزار ‏micmac‏ جهت به دست آوردن عواملی با ‏بیشترین تاثیرگذاری و کمترین تاثیرپذیری غربال شدند. وضعیت پراکندگی عوامل در ‏محورهای تاثیرپذیری و ‏تاثیرگذاری در روش‌های مستقیم و غیرمستقیم و همین طور اثرات احتمالی مستقیم و غیرمستقیم تحلیل ‏ساختاری نشان داد که سیستم از پایداری برخوردار است. براساس نتایج به‌دست آمده مهم‌ترین عواملی که با توجه به ‏آنها می‌توان ‏تحولات آینده را کنترل کرد نه مورد بوده که برای هر گونه برنامه و اقدام جهت بازسازی مراتع باید اول وضعیت این عوامل را بهبود ‏بخشید. هشت مورد از این عوامل در بخش مدیریتی - سیاسی و یک مورد در بخش اجتماعی، فرهنگی و آموزشی قرار دارد. از این بین ‏سه عامل عدم انتخاب مسئولین شایسته، حاکم بودن روابط بر ضوابط و بی‌مسئولیتی نمایندگان مجلس در همه روش‌ها به عنوان ‏موثرترین عوامل شناسایی شد. عوامل عدم حفاظت صحیح از منابع پایه و ژنتیکی، عدم استفاده صحیح از خدمات و مواهب طبیعی و ‏فرهنگی، و مشکلات مرزنشینی نیز وابسته‌ترین عوامل بوده و به‌عنوان شاخص وضعیت مراتع شناسایی شد‏ که پایش وضعیت آنها به‏عنوان معیاری جهت سنجش میزان موفقیت مدیریت پیشنهاد می‌شود. ‏نتایج این مطالعه نشان داد که بحران وضعیت مراتع در سیستان ‏بیش از هر چیز یک بحران مدیریتی - سیاسی در سطوح بالای دولتی و نه بوم‌شناختی در سطوح پایین محلی است.

The Root Causes of the Rangeland Destruction Using Future Research Approach in Sistan Region

The study was performed aimed to determine the root causes of the destruction of rangelands using a descriptiveanalytical method in Sistan region. For this purpose, 81 components were identified firstly by field method, literature reviews, and brainstorming in four sections: 1) the politicalmanagerial, 2) the social, cultural and educational, 3) the economic and 4) the ecological. The interaction matrix was formed with the identified components in the form of a questionnaire and was completed by 36 respondents from specialists, experts, and stockholders. Identified components were screened using structural analysis to obtain influential components with high influence and low dependency. The state of dispersion of components in the dependence and influence axes showed that the system is stable in direct and indirect methods, as well as the potential direct and indirect effects methods of structural analysis. Based on the results, nine components identified as the most important components that can control the future, and for any program and action to rehabilitate rangelands, we must improve the state of these components, firstly. Eight of these components are in the political and managerial section and one in the social, cultural and educational part. Among these three components, the unselecting of competent officials, the dominance of relations over the rules, and the irresponsibility of members of parliaments in all methods were identified as the most influential components. Lack of proper protection of basic and genetic resources, lack of proper use of natural and cultural goods and services, border problems identified as the most dependence components, and as indicators of rangeland status that monitoring their status recommended to measure the success of the management. The results of this study showed that the crisis in the rangeland state in Sistan is mostly a managerialpolitical crisis at the highest levels of government and not ecology at the local low levels.