اثر احداث سد بر تغییرات شاخص‌های جریان سیلاب و کم‌آبی در جنوب دریاچه ارومیه

رودخانه‌ها از اشکال پویای طبیعت هستند که در مقاطع زمانی ویژه و در مکان‌های مختلف، در رابطه با عوامل محیطی، ویژگی‌های متفاوتی از خود نشان می‌دهند.سدها از جمله مهم‌ترین ساختارهای دست‌ساز انسانی در طول رودخانه هستند که می‌توانند تغییرات عمده‌ای را در رودخانه و در نهایت در کل حوضه زهکشی، پدید آورند. از این‌رو هدف پژوهش حاضر، بررسی آماری میزان تغییر شاخص‌های هیدرولوژیک جریان تحت تاثیر سد (دوره‌های قبل و بعد از احداث سد) با استفاده از آزمونtمستقل در برخی از رودخانه‌های دریاچه ارومیه می‌باشد. بدین منظور ابتدا نوزده شاخص هیدرولوژیک جریان در چهار گروه اصلی جریان‌های اوج، تغییرپذیری جریان، جریان‌های حداقل و تداوم جریان مورد محاسبه قرار گرفت. سپس میزان تاثیر احداث سد در دوره‌های قبل و بعد از احداث سد بر روی شاخص‌های هیدرولوژیک جریان با استفاده از آزمون tمستقل بررسی شد. براساس نتایج می‎‌توان گفت، در دوره بعد از احداث سد، مقادیر شاخص‌های دبی حداقل 1 روزه، دبی متوسط روزانه، دبی 10، 50، 75 و 95 درصد براساس منحنی تداوم جریان، تعداد روزهای با جریان صفر، چولگی، متوسط ضریب تغییرات سالانه، شدت فروکش، تعداد فروکش و شاخص عکس‌العمل، تفاوت معناداری نسبت به دوره قبل از احداث سد داشته است. هم‌چنین در بررسی میزان تاثیر احداث سد در بین پنج ایستگاه مورد مطالعه، ایستگاه‌ هیدرومتری شاخه راست آلاسقل کم‌ترین و ایستگاه‌ هیدرومتری ساری‌قامیش بیش‌ترین تاثیر را نشان می‌دهند. احداث سد موجب تغییر شاخص‌های هیدرولوژیک جریان شده است که می‌تواند اثر منفی بر روی گونه‌های گیاهی و جانوری داشته باشد.پس بررسی مطالعاتی که در خصوص فعالیت‌های انسانی (ازقبیل احداث سد) می‌باشد امکان اتخاذ تصمیم‌گیری‌های مدیریتی را فراهم می‌سازد که می‌تواند در بهینه‌سازی بهره‌برداری‌ از رودخانه‌ها نقش مهمی را ایفاء کند.

The Effect of Dam Construction on flood and low flow Indices in South of Lake Urmia

Rivers are the naturally dynamic features of the landscape that exhibit different characteristics at specific times and in different places as the response of different environmental factors. Dams are among the most important manmade structures along the river that can make major changes in the river regime and ultimately in the entire drainage basin. Therefore, the purpose of this study was to investigate the change of hydrological flow indexes under the dam effect (pre and postdam periods) using an Independent Ttest in southern rivers of Lake Urmia. Toward this attempt, at first, nineteen hydrological indicators of the flow discharge were calculated in four main groups including Peak flows, Flow variability, Low flows, and Flow duration. Then, the effect of dam construction on preand postdam periods before and after the construction of the dam on the hydrological parameters of the flow was analyzed using an independent Ttest. According to the results, the values of 1day minimum discharge, average daily flow in the period after the construction of the dam were significantly different in the period after the construction of the dams. Also, the amount of flow at 10, 50, 75, and 95% exceedance levels were different based on Flow Duration Curves constructed for pre and post dam periods. Meanwhile, the number of days zero flow, skewness, average annual coefficient of variation, Falling rate, Falling days, Flashinnes index, had a significant difference compared to the period before the construction of the dam. Also, the effect of dam construction on the five studied stations, the lowest effects of dam construction was related to AlasagleRast hydrometric station and the Sariqamish hydrometric station had the most effective under the dam construction. The construction of the dam has the effect of changing the hydrological parameters of the river, which can harm plant and animal species. Therefore, the effects of human activities (such as dam construction) provide the possibility of making logical management decisions that can play an important role in optimizing the exploitation of rivers.