بررسی نقش ناوه پارسی و باد شمال در تشدید طوفان‌های گردوغبار فراگیر دوره گرم سال غرب ایران

در کار حاضر نقش ناوه پارسی و جت تراز پایین در تشدید باد شمال به عنوان عامل اصلی تشکیل طوفان‌های گردوغبار فراگیر دوره گرم سال غرب ایران بررسی شده است. به این منظور معیارهای کاهش دید افقی به کمتر از 1000متر در بیش از 50 درصد ایستگاه‌های منطقه و کد همدیدی 06(معرف پدیده گردوغبار) در 21 ایستگاه همدید غرب کشور(استان‌های خوزستان، ایلام و کرمانشاه) طی سالهای 2000 تا 2009 پالایش گردید. در مجموع از 346روزایستگاه غبارآلود، 28 گردوغبار فراگیر با تداوم 1 تا 12 روز شناسایی شد که 20 مورد از آنها مربوط به دوره گرم سال(به‌ویژه ماه‌های جون و جولای) می‌باشند. در ادامه الگوی سیستم‌های فشار، میدان تاوایی، دمای پتانسیل، میدان واگرایی، بردار باد و نیمرخ‌های قائم با استفاده از داده‌های ncep/ncar (با تفکیک 2.5*2.5 درجه) و داده‌هایی erainterim (تفکیک 0.125 درجه) پایگاه ecmwf در محدوده 10 الی 60 عرض جغرافیایی شمالی و 20 الی 75 طول جغرافیایی شرقی در تمامی سطوح اتمسفر استخراج گردید. نتایج نشان داد که طوفان‌های گردوغبار دوره گرم سال در غرب ایران مربوط به گرادیان شیب فشار تراز پایین در ناوه‌ پارسی بوده که اگرچه از منشا کم فشار موسمی می‌باشد، لیکن تقویت این کم‌فشار بیش از هر چیز به عوامل محلی و توپوگرافی دامنه‌های روبه باد غربی زاگرس وابسته است. تعمیق این سامانه با تقویت باد شمال (شامال) عامل شکل‌گیری طوفان‌های گردوغبار فراگیر در غرب ایران می‌شود. علاوه بر آن، طوفان‌های گردوغبار فراگیر به دلیل محدودیت بادهای قوی به سطوح پایین به ندرت به ارتفاع فراتر از 1000متر توسعه می‌یابند. سرعت این بادها اغلب به فراتر از 50کیلومتر در ساعت می‌رسد. رخداد وارونگی شدید شبانه در دامنه‌های روبه باد زاگرس در ساحل خلیج‌فارس که عموماً در ارتفاع 400-450متری گسترش می‌یابد، باعث گرادیان سرعت باد شدید شده و یک جت زیرین اغلب شبانه در ارتفاع 250-350متری متاثر از سازوکار گرمایشی بلکادار توسعه می‌یابد.

Investigation of The Persian Trough and North Wind Roles in Intensifying Warm Period Extensive Dust Storm in western Iran

In this work, the role of the Persian trough and lowlevel jet (LLJ) in the north wind (Shamal) intensification were studied as the main cause of extensive dust storm (EDS) formation in the warm period of western Iran. In this regard, visibility reduction criteria of less than 1000m and the code of 06 (as a dust event) in more than 50 percent of the stations were refined in 21 stations in the west of Iran (Khuzestan, Ilam, and Kermanshah provinces) during 20002009. From a total of 346 dusty days, 28 specks of dust with duration of 1 to 12 days were detected, of which 20 are related to the warm period of the year (especially in the months of June and July). Further, the pressure patterns, potential vorticity and temperature, divergent field, wind vector and vertical profiles using NCEP/NCAR data and ERAInterim data with 2.5 and 0.125 degrees resolution, respectively, in the range of 10N Up to 60N and 20E to 75E were extracted at all atmospheric levels. The results showed that the warm period dust storms in western Iran were related to the lowlevel pressure gradient in the Persian trough, which although it is a source of lowpressure monsoon, the strengthening of this lowpressure is due to the local and topographic factors of the western windward of Zagros. The deepening of this system by strengthening the northern wind is the cause of the formation of dust storms in western Iran. In addition, EDS rarely extend beyond 1000m due to the limitation of strong winds to low levels. The speed of these winds often exceeds 50 km/h. The severe nocturnal inversion, which generally extends at 400450m height, causes an intense wind speed gradient, and developed a Jetstream, often overnight, at 250350m height, that affected by the Blackheads heating system.