بررسی مقایسه‌ای شاخص‌های کالبدی تاب‌آوری محلات بافت فرسوده در مقابل زلزله (نمونه موردی محلات بافت فرسوده شهر بوشهر)

بافت فرسوده و تاریخی شهر بوشهر به دلیل جایگاه خود در مرکزیت شهر، مهم‌ترین محدوده‌ شهر از نظر تمرکز خدمات تجاری، اداری، سیاسی و اقتصادی به شمار می‌رود که دارای مساحتی برابر با 492 هکتار است که با خطر سوانح طبیعی از جمله زلزله تهدید می شود. در این میان برنامه‌ریزان و مدیران شهری به منزله مهم‌ترین نهادهای درگیر در طراحی کالبد شهرها در پی آن هستند که در صورت وقوع این بحران در مدت کوتاهی حیات شهری به وضعیت گذشته خود بازگردد، بنابراین افزایش تاب‌آوری این بافت در برابر بلایای طبیعی به ویژه زمین‌لرزه‌ها به میزان زیادی در کاهش این خسارات و همچنین زمان بهبودی جوامع موثر است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، با هدف شناسایی شاخص‌ها و عوامل موثر بر تاب‌آوری کالبدی، به سنجش و مقایسه زیرمعیارهای کالبدی تاب‌آوری در محله‌های فرسوده شهر بوشهر می‌پردازد. جامعه آماری پژوهش را ساکنین محلات قدیمی و فرسوده دهدشتی، کوتی‌، بهبهانی‌، شنبدی، عالی‌آباد، سنگی، بن‌مانع، مخ‌بلند، دواس، خواجه‌ها، جلالی، جبری، صلح‌آباد، جفره تشکیل می‌دهدکه با استفاده از فرمول کوکران تعداد 381پرسش‌نامه به عنوان حجم نمونه انتخاب گردید. به منظور ارزیابی اختلاف سطح تاب‌آوری محلات فرسوده شهر بوشهر از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه (anova) استفاده گردید و همچنین به منظور پی‌بردن به جزئیات این آزمون و بررسی اختلاف بین محلات مختلف از آزمون تعقیبی شفه استفاده شد. نتایج بدست آمده از پژوهش نشانگر آن است که درصد بالایی از بافت محلات فرسوده شهر بوشهر در برابر زلزله تاب‌آوری نامناسبی را دارا می‌باشد و نکته حائز اهمیت آن است که کاربری های حساسی نظیر مدارس و مراکز درمانی نیز در برابر زلزله به شدت آسیب پذیر هستند. آزمون فرضیه نشانگر آن است که محلات مورد مطالعه از نظر شاخص‌های کالبدی باهم تفاوت معناداری دارند.

The comparative analysis of physical resistance indicators of old areas against earthquake (case study: old areas of Bushehr)

Always crises, natural and unnatural disasters have threatened the urban life and have led to cities destruction. But many cities shortly after these crises have been able to return to their ordinary life. This return can be called as resistance. Increasing in resistance of the cities against the natural disasters, especially earthquake is effective in reduction of losses and also in the recovery period of the societies. The plan makers and administers the cities, as the most important entities involved in designing the cities, have a key role in increasing the resistance of urban communities against earthquake. Physical resistance is one of the effective aspects of resistance of societies, through which the physical and geographical characteristics of the cities in disasters can be evaluated. This study is a practical, descriptive and analytic study and aims to identify the indicators and factors affecting physical resistance and to quantify and compare the physical resistance subcriteria in old areas of Bushehr. The population of this study is the residents in old areas of Shanbadi, Aliabad, Mahkboland, and etc. 381 questionnaires consist of general and specific questions, using Liker scale, were handed out among the residents of these areas. The reliability, using Cranach’s alpha, was evaluated for analysis of physical resistance in old areas, ANOVA and Ttest have been applied to divide the areas according to physical indicators. In order to obtain the required map in these areas, GIS software was used. Finally, physical resistance indicators (e.g. access, quality of buildings, the access before the earthquake, infrastructural resistance, earthquake, resistance) using multi comparison Ttest were studied. The results show that the neighborhoods in these areas are different in terms of their physical resistance indicators.