نقش سنجه‌های سیمای سرزمین و فرایندهای مکانی تغییر در ارزیابی کارایی مدل ژئومد (مطالعه موردی: حوضه آبخیز نکارود)

ارزیابی کارایی مدل پیش‌بینی تغییرات پوشش سرزمین، بخش مهمّی جهت اطمینان از صحّت نتایج حاصل است. هدف پژوهش حاضر، ارزیابی کارایی مدل ژئومد با استفاده از سنجه‎های سیمای سرزمین و فرایندهای مکانی تغییر جهت پیش‌بینی تغییرات جنگل در حوضه آبخیز نکارود، شمال ایران است. جهت انجام این کار، از نقشه‎های پوشش سرزمین سال‎های 1363، 1380 و 1389 به عنوان نقشه‎های واقعیّت زمینی استفاده شد. نقشه شایستگی انتقال از جنگل به غیرجنگل با استفاده از ترکیب خطّی وزن داده شده، تولید شد. از توابع عضویت فازی برای استانداردسازی و از تحلیل سلسله‌مراتبی نیز به منظور وزن‌دهی معیار‎ها استفاده شد. سنجه‎های سیمای سرزمین شامل مساحت کل، تراکم لکّه، تراکم حاشیه، چین‌خوردگی ابعاد، دایره محدودکننده، سوراخ‌شدگی (مشبّک‌شدگی)، پراکندگی و مجاورت با استفاده از نرم‌افزار کمّی‎کردن الگوی سیمای سرزمین (فرگستتس) و فرایندهای مکانی تغییر با استفاده از درخت تصمیم‎گیری در محیط مدل‌ساز تغییر سرزمین محاسبه شدند. بیشترین میزان خطای نسبی حاصل از مقایسه نقشه واقعیّت زمینی با نقشه پیش‌بینی‌شده برای سنجه‎های تراکم لکّه، دایره محدودکننده و سوراخ‌شدگی به دست آمد؛ در صورتی که مدل توانست با دقّت بالایی مساحت، پیچیدگی اشکال، تکّه‌تکّه‌شدگی، فشردگی و ناهمگنی مکانی لکّه‎های جنگلی را پیش‌بینی کند؛ همچنین فرایند مکانی تغییر حذف طی سال‎های مورد مطالعه با توجّه به کاهش مساحت و تعداد لکّه‎ها اتّفاق افتاد که مدل نیز به درستی همین فرایند را پیش‌بینی کرد. نتایج مطالعه حاضر نشان داد این روش با کارایی بالایی می‌تواند درک جامع و کاملی از عدم قطعیّت صحّت نتایج تولیدشده ارائه دهد.