کاربرد الگوریتم رقابت استعماری در تعیین پارامترهای بهینه روش تجربی کاهش سطح برای پیش‌بینی روند رسوب‌گذاری در مخزن سدّ دز

رسوب‌گذاری در مخازن سدها به‌ویژه در نواحی مستعدّ حمل رسوب، باعث کاهش ظرفیت مفید مخزن، اختلال در کنترل سیلاب و عملکرد سرریز سد، کاهش توان تولیدی نیروگاه و تاثیر بر کیفیّت آب مخزن می‌گردد. روش کاهش سطح یکی از مرسوم‌ترین روش‌ها برای تخمین توزیع رسوب در مخازن است. پارامترهای این روش، بر پایه اطّلاعات تعداد محدودی از سدهای آمریکا تهیّه و تدوین شده است. استفاده از این پارامترها، برای تخمین توزیع رسوب مخازن سدهای دیگر نتایج درستی به دنبال نخواهد داشت؛ لذا هدف از این پژوهش، استخراج پارامترهای بهینه روش کاهش سطح با استفاده از الگوریتم رقابت استعماری برای پیش‌بینی دقیق توزیع رسوب و مقایسه آن با نتایج حاصل از هیدروگرافی مخزن است. ابتدا با ترکیب این الگوریتم با روش کاهش سطح در محیط متلب، مقادیر بهینه سه پارامتر m، n و c در رابطه کلّی تیپ مخزن به دست آمد. در نهایت مدل بر اساس پارامترهای بهینه روش کاهش سطح به روزرسانی شد؛ سپس با وارد کردن اطّلاعات جدید هیدروگرافی مخزن در مدل بهینه، روند رسوب‌گذاری در سال‌های آتی (1410 و 1420) پیش‌بینی شد. نتایج بیانگر تطابق بیشتر این روش با مقادیر واقعی حجم مخزن در ترازهای مختلف سد دز نسبت به روش‌های برلند و میلر و لارا بود. بر اساس نتایج به دست آمده، در سال‌های مذکور به ترتیب حدود 26 و 36% از ظرفیت مفید مخزن کم خواهد شد. با توجّه به نتایج رضایت‌بخش این پژوهش در خصوص ترکیب روش بهینه‌سازی با روش کاهش سطح، استفاده از این مدل به عنوان روشی سودمند در سایر سدهای مهم و استراتژیک کشور که در آنها هیدروگرافی مخزن انجام شده است، پیشنهاد می‌شود. در این صورت، با شناخت نحوه توزیع و پیش‌بینی میزان رسوبات، می‌توان سیاست‌های بهره‌برداری از مخزن و تصمیم‌گیری در مورد مشکلات ناشی از رسوبات را با ضریب اطمینان بالاتری انجام داد.