نقش جوامع محلّی در حفاظت از گونه‎های در خطر انقراض حیات وحش (مطالعه موردی: گوزن زرد ایرانی در استان خوزستان)

گوزن زرد ایرانی، به عنوان یک گونه در خطر انقراض، به صورت طبیعی تنها به گستره کوچکی از زیستگاه‎های پیرامون رودخانه‎های دز و کرخه در استان خوزستان محدود شده است. در حال حاضر، اطّلاعات قابل استناد چندانی در مورد وضعیّت بوم‎شناختی این گونه در زیستگاه‎های طبیعی در دسترس نیست. هدف از پژوهش حاضر، دستیابی به یک ارزیابی قابل اتّکا از سطح دانش جوامع محلّی و اهمّیّت حفاظتی گوزن زرد ایرانی در میان جوامع یاد شده است. به این منظور، با استفاده از 500 پرسشنامه پاسخ‎دار، همراه با مصاحبه حضوری و توزیع تصادفی سیستماتیک، نظرات ساکنین محلّی شهرستان‎های دزفول، اندیمشک و شوش (27 مرکز جمعیّتی) دریافت شد. بیش از 56% مشارکت‎کنندگان از حضور گوزن زرد در پیرامون دز و کرخه آگاهی نداشتند. حدود 4/16% پاسخ‎دهندگان (عمدتاً افراد مسن) ادّعا کردند که گوزن زرد را در زیستگاه‎های طبیعی منطقه مشاهده کرده‎اند. حدود 73% پرسش‎شوندگان اعلام کردند که برای مشاهده این گوزن در زیستگاه‎های طبیعی منطقه، تمایل زیاد یا خیلی‌زیادی دارند. بیش از نیمی از افراد سطح تمایل به پرداخت خود به منظور یک‌بار مشاهده گوزن زرد را بین 40000-20000 ریال اعلام نمودند. بیشتر افراد (4/86%) مهم‎ترین عوامل تهدیدکننده این گونه را، شکار غیرمجاز و تخریب زیستگاه می‎دانستند. تضمین حفاظت و بقای پایدار گوزن زرد برای بیشتر افراد (8/67%) از اهمّیّت زیاد یا خیلی‌زیاد برخوردار است. سطح تمایل به پرداخت به منظور تشکیل یک صندوق مالی برای حفاظت بهتر این گوزن، سالیانه مبلغی بین 30000020000 ریال برآورد شد. در نظر گرفتن رویکردهایی مانند افزایش دانش جوامع نسبت به اهمّیّت زیستی و حفاظتی گوزن زرد ایرانی و معرّفی آن به عنوان یک گونه کشتی پرچم‎دار و استفاده از پشتوانه حمایت‎های مردمی می‎تواند موفّقیّت‎های بیشتری را در مدیریت گونه به دست دهد.