پهنه‌ بندی مخروط‌ های واریزه ‌ای و دامنه‌ های تالوسی در حوضه آبریز آق ‌لاقان‌ چای (در دامنه جنوب شرقی کوه سبلان)

مخروط‌های واریزه‌ای نوعی از حرکت دامنه‌ای، به‌ویژه در مناطق کوهستانی می‌باشند که خیلی سریع حرکت می‌کنند و بسیار خطرناک هستند. در حوضه آبریز آق‌لاقان‌چای به سبب وجود سنگ‌های آتشفشانی هوازده، توپوگرافی کوهستانی، حاکمیّت شرایط اقلیمی با نوسان دمای بالا و تعداد روز یخبندان زیاد و عملکرد نیروهای زمین‌ساختی مخروط‌های واریزه‌ایو دامنه‌های تالوسی از حرکات توده‌ای بسیار فعّال هستند؛ لذا، یکی از مهم‌ترین عوامل در بالابردن توان رسوب‌دهی آبراهه‌ها در منطقه مخروط‌های واریزه‌ایو دامنه‌های تالوسی هستند. وقوع این پدیده هرساله منجر به فرسایش شدید خاک و پرشدن مخزن سدّ یامچی واقع در پایین‌دست حوضه می‌شود. هدف پژوهش حاضر ارزیابی و پهنه‌بندی مخروط‌های واریزه‌ای و دامنه‌های تالوسی است. در این مطالعه، ابتدا با بررسی‌های میدانی و مطالعه منابع، یازده عامل به عنوان عوامل موثّر برای ایجاد مخروط‌های واریزه‌ای و دامنه‌های تالوسی در منطقه شناسایی شدند. این عوامل شامل شیب، جهت شیب، لیتولوژی، فاصله از جادّه، فاصله از آبراهه، فاصله از گسل، بارش، تعداد روزهای یخبندان، نوسان دما، کاربری اراضی و خاک است؛ سپس لایه‌های اطّلاعاتی توسّط سامانه اطّلاعات جغرافیایی تهیّه گردید. تحلیل نهایی با استفاده از روش ویکور به عنوان یکی از روش‌های تحلیل تصمیم‌گیری چندمعیاره انجام شد. در نهایت نقشه پهنه‌بندی در 5 طبقه بسیار پرخطر تا بسیار کم‌خطر تهیّه شد. با توجّه به نقشه پهنه‌بندی به ترتیب 72/2761 و 30/7854 هکتار از مساحت حوضه در دو طبقه بسیار پرخطر و پرخطر قرار دارند. اغلب نواحی دارای خطر زیاد و بسیارزیاد، در سازندهای آتشفشانی هوازده، شیب‌های بین 35%-30%، دامنه‌هایی با پوشش گیاهی کم و مشرف بر درّه‌ها قرار دارند.