شناسایی و تحلیل اثرات متقابل عوامل کلیدی و سنجش میزان پایداری منطقه‌ای با رویکرد آینده نگاری راهبردی (مطالعه موردی: استان خراسان) شمالی

در عصر حاضر که با خصیصه‌های عدم قطعیّت، نوآوری و پیچیدگی مسائل شناخته می‌شود، نظام برنامه‌ریزی سنّتی با چالش‌های متنوّعی مواجه است. یکی از ضعف‌های نظام برنامه‌ریزی منطقه‌ای رایج، عدم شناسایی، تحلیل و به‌کارگیری عوامل کلیدی توسعه منطقه است؛ از این رو، پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل کلیدی توسعه استان خراسان شمالی با رویکرد آینده‌نگاری راهبردی انجام گرفته است. این پژوهش، با رویکردی آینده‌نگرانه از تکنیک تحلیل اثرات متقاطع بهره برده و جهت تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار میک‌مک استفاده شده است. نتایج تحلیل اثرگذاری عوامل، بیانگر وضعیّت ناپایدار در سیستم منطقه خراسان شمالی است. با بهره‌گیری از نتایج حاصل از این پژوهش و تحلیل عوامل اوّلیّه، 17 عامل کلیدی در توسعه منطقه شناسایی شدند. از بین این عوامل، توسعه جادّه‌های اصلی جدید جهت پیوندهای فرااستانی، وجود قلمروهای روستایی یکپارچه، موقعیّت ژئوپلتیک استان نسبت به محور آسیایی شرق، ارتقاء جادّه‌های فرعی درون استانی در راستای توسعه نظام سکونتگاهی، تعادل نسبی در راس نظام شهری استان، تقویت بازارچه‌های مرزی و تنوّع بخش‌های اقتصادی با عملکرد متوسّط عوامل کلیدی استراتژیک هستند که می‌توانند به عنوان مبنای ترسیم سناریوها و تخصیص فضایی در سطح استان مورد استفاده قرار گیرند. نتیجه این مطالعات و شناخت عوامل کلیدی، مبنایی است برای سیاست‌گذاری پایدار توسعه فضایی در آینده استان که می‌تواند تمامی اقدامات و سناریوسازی‌های بخشی و فضایی سطوح محلّی را در درون خود یکپارچه‌سازی نماید.