تحلیل تحوّلات فضایی محیط زیست شهری در کلانشهر مشهد با استفاده از الگوی آینده پژوهی گام طبیعی

از آنجا که محور هرگونه تحلیل جغرافیایی تاکید بر فضا و مفاهیم زیست محیطی آن است؛ لذا تغییر در مناسبات میان انسان و محیط زیست شهری را می توان محصول نهایی میل انسان به تغییر در محدوده سکونتگاهی خود برای چیرگی بر ماهیت زیست محیطی و فضایی شهر دانست؛ بر همین اساس، پژوهش حاضر سعی دارد با بهره گیری از رویکرد آینده نگاری گام طبیعی در چارچوب شاخص های محیط زیست شهری، به تحلیل تحوّلات فضایی در مقیاس زیست محیطی در کلانشهر مشهد بپردازد. برای دستیابی به این هدف، از مطالعات توصیفی تحلیلی، اسنادی و پرسشنامه در چارچوب مدل دلفی و تحلیل های نرم افزاری استفاده گردید. در این راستا، پس از برگزاری جلسات اوّلیّه بحث با 50 نفر از نخبگان دانشگاهی و مدیران اجرایی شهر مشهد به عنوان جامعه آماری تحقیق، تعداد 78 متغیّر در قالب 16 طبقه بندی کلّی به عنوان متغیّرهای اوّلیّه پژوهش شناسایی شدند. در ادامه، متغیّرهای اوّلیّه، در چارچوب ماتریس اثرات متقاطع در نرم افزارهای آینده نگار میک مک و سناریو ویزارد تعریف شدند؛ سپس، از جامعه آماری خواسته شد تا برحسب میزان اثر وابستگی مستقیم، غیرمستقیم و بالقوّه، به ارزشیابی متغیّرها در بازۀ 0 (بی تاثیر) تا 3 (تاثیر بسیار قوی) بپردازند. نتایج نشان داد که با 2 بار تکرار چرخش داده ای، شاخص پُرشدگی به دست آمده 79/95% می باشد که این امر، مبیّن ضریب بالای تاثیرگذاری متغیّرها بر یکدیگر است. همچنین به اتّکاء یافته های به دست آمده، شاخص مدیریت یکپارچه زیست محیط شهری (me4) با امتیاز 188، دارای بیشترین اثرگذاری مستقیم و شاخص تدوین و ارتقاء مقرّرات بازیافت شهری (ry4) با مجموع 5585944 ارزش سطری محاسبه شده، دارای بیشترین میزان اثرگذاری غیرمستقیم بر دیگر متغیّرها بوده اند. در نهایت، با در نظر گرفتن نیروهای پیشران کلیدی شناسایی شده، سناریوهای مطلوب، میانه و فاجعه ارائه گردید.