اثرات تقسیمات کشوری بر نابرابری های شهری – ناحیه ای در خراسان شمالی

دولت در چند دهه اخیر، با هدف تسهیل در امر برنامه ریزی توسعه و امکان کنترل بیشتر بر فضای محلّی ناحیه ای سعی بر کوچک سازی فضاها داشته است. در راستای تحقّق چنین هدفی، اجرای راهبرد تقسیمات کشوری در دستور کار دولت قرار داشته است. هدف این مقاله، ارزیابی و تحلیل رویکرد دولت در تقسیمات کشوری و اثرات آن در نابرابری و عدم تعادل­ های شهری ناحیه ای در استان خراسان شمالی است. روش پژوهش، توصیفی تحلیلی است. برای شناخت رابطه تقسیمات کشوری در سال 1383 با نابرابری شهری ناحیه­ ای در خراسان شمالی، از مدل­های کمی و نرم­ افزار آماری استفاده شده و معیارها (اجتماعی، اقتصادی، بهداشتی، کالبدی) بر مبنای میزان اهمّیّت و از هر معیار چند شاخص قابل سنجش انتخاب و مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج این پژوهش، نشانگر آن است که بر اساس مدل ضریب تغییرات و تعیین z شهرستان­های استان خراسان شمالی، شهرستان بجنورد در 6 شاخص از 10شاخص انتخابی، رتبه اوّل را داراست و مقدار zآن 57/8 است و فاصله آشکاری با شیروان به عنوان شهرستان دوّم استان با مقدار 54/3 =z دارد. از این رو، نتیجه ارزیابی، بیانگر بیشترین اثرپذیری فضای شهری ناحیه­ای خراسان شمالی از تقسیمات کشوری در سال 1383 بوده است. این تاثیرات بر پدیده نخست­ شهری بجنورد آشکارتربوده است. همچنین به کمک مدل رتبه – اندازه، مشخّص شد بجنورد به عنوان مرکز ناحیه و استان با کارکرد سیاسی –اداری، مرکزیت خود را تحکیم نموده و تحوّلاتی ساختاری را به شکلی ملموس تر نسبت به دیگر شهرهای استان تجربه کرده است.