توان‌های اقلیمی ایران برای کشت آفتاب‌گردان دیم

دانه های روغنی، اهمّیّت بسیاری در تامین نیازهای غذایی و به طور کلّی اقتصاد ملّی دارند و به همین دلیل نیز مورد توجّه متخصّصان قرار می گیرند. مطالعات زیادی در مورد ویژگی های گیاه آفتاب گردان از جنبه های گیاه شناسی و ویژگی های اقتصادی آن به عمل آمده است. بررسی نیازهای محیطی و بویژه نیازهای اقلیمی آفتاب‌گردان می تواند در بهینه‌سازی مصرف آب و مدیریّت بهتر منابع آب نقش مهمّی داشته باشد. در همین باره، جهت شناسایی توان های اقلیمی ایران برای کشت این محصول مهم، داده‌های 114 ایستگاه سینوپتیک در یک دوره 20 ساله از سال 2008 تا 1989م. جمع آوری و پردازش گردید. مقادیر مطلق و میانگین دماهای روزانه، بارش، سرعت باد در ارتفاع 2 متری از سطح زمین، ساعات آفتابی و درصد رطوبت نسبی از طریق سازمان هواشناسی کشور تهیه و مورد استفاده قرار گرفت. نواحی مستعدّ کشت با استفاده از نقشه‌های سطوح ارتفاعی، شیب، درصد آب تامین شده از بارش، رطوبت نسبی و آستانه‌های دمایی موثّر بر کشت آفتاب‌گردان، در محیط gis شناسایی گردید. از مدل ahp جهت وزن دهی و تلفیق نقشه‌ها استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که از کلّ مساحت کشور فقط 7/14 درصد دارای شرایط بسیار مناسب تا متوسّط برای کشت این گیاه است. از این میان، 6/1 درصد مساحت کشور دارای شرایط بسیار مناسب، 6/3 درصد دارای شرایط مناسب و حدود 5/9 درصد نیز دارای شرایط متوسّط جهت کشت آفتاب گردان دیم است. سواحل دریای خزر بهترین شرایط را با 59 درصد تامین آب مورد نیاز گیاه از طریق بارش و دمای مناسب در کلّ دوره رویش داراست. در خارج از این ناحیه، تنها در سواحل خلیج فارس می‌توان مناطق مناسبی را یافت. علی‌رغم انتظار، محدودۀ شهرستان میناب با 54 درصد تامین آب حاصل از بارش و شرایط دمایی مناسب در کلّ دورۀ رویشی، بهترین موقعیت اقلیمی در خارج از محدوده خزری را به خود اختصاص داده است.

Climatic Potentials in Iran for Rainfed Sunflower Cultivation

Oilseeds are of great importance in ensuring food needs and the overall national economy and have gained so much importance by the experts. Many studies on the characteristics of sunflower aspects of botany and economy have been conducted. The review of environmental and in particular climatic needs of sunflower can play an important role in optimizing water use and management of water. In this respect to identification of climatic capabilities in Iran for cultivation of rainfed sunflower synoptic dada from 114 weather stations on 20 year period from 19892008 were collected and processed. Absolute values of mean daily temperature, precipitation, and wind speed at 2 m from the ground, sunshine hours and relative humidity were obtained from Iran meteorology agency. Prone areas using maps of elevation, slope, and percent of water supply from rainfall, relative humidity and temperature thresholds affecting cultivation of sunflower was identified by GIS. AHP method for weighting and map combination were used. The results showed that just 14.7% of total area of Iran have moderate to good condition for cultivation of rainfed sunflower. Of these 1.6% of total area has very good condition, 3.6% have good condition and about 9.5% have moderate conditions. Caspian Sea Coasts are in the best condition. About 59% of crop water needs in this area is supplied by rainfall and suitable temperatures. Outside of this area just out of the coast of Persian Gulf coasts can be found in the appropriate areas. Despite the expectation, in Minab 54% of crop water needs provides by rainfall and suitable temperature conditions. Thus, it can be said that out of the Caspian Sea Minab has best condition for cultivation of rainfed sunflower