سنجش توسعه‌یافتگی‌ کشاورزی استان‌های ایران با استفاده از تحلیل عاملی و تاکسونومی عددی

تحقیق حاضر بر پایه 35 شاخص توسعه کشاورزی در زمینه‌های زیرساختی، نهادی، نیروی انسانی، مکانیزاسیون و بهره‌وری تولید، با استفاده از روش ترکیبی تحلیل عاملی و تاکسونومی عددی به ارزیابی سطح توسعه کشاورزی استان‌های کشور پرداخته است. نتایج نشان داد که میزان توسعه‌یافتگی کشاورزی مناطق کشور به رغم تاثیرپذیری از شرایط و بسترهای طبیعی تا حدّ زیادی از عوامل انسانی و مدیریتی تاثیر پذیرفته است؛ به همین دلیل برخی استان‌های با ظرفیّت‌های مناسب طبیعی در زمینه کشاورزی، در سطح کمتر توسعه‌یافته یا توسعه‌نیافته قرار گرفته‌اند. با توجّه به اینکه مجموع حدّاقل فواصل آذربایجان شرقی برابر 51/4 بود و بالاتر از آستانۀ بالای فاصله همگنی 331/4 d(+) = قرار گرفت، این استان، ناهمگن، امّا از نظر وضعیّت توسعه کشاورزی در بهترین شرایط شناخته شد. همچنین در گروه استان‌های همگن، مازندران، اصفهان، چهارمحال و بختیاری و تهران از نظر توسعه‌یافتگی کشاورزی (7001/0>dl ) رتبه‌های اوّل تا چهارم را کسب کرده‌اند. علاوه بر این استان‌های قزوین، خراسان جنوبی، خوزستان و سیستان و بلوچستان از بُعد سطح توسعه کشاورزی (9302/0

Assessment Development Level of Agriculture in Iran's Provinces Utilizing Factor Analysis and Numerical Taxonomy

This research investigates agricultural development level of Iran’s provinces on the basis of 35 agriculture development indicators (infrastructural, institutional, manpower, mechanization and productivity) utilizing combined method of factor analysis and numerical taxonomy. The results indicate that despite of natural conditions’ effect, development level of countries’ regions to a large extent affected by human and managerial factors. Hence some provinces with appropriate natural capacities ranked as lessdeveloped and nondeveloped in regard of agriculture development. Considering that sum of minimum gaps for East Azerbaijan equals to 4.51 and is more than upper threshold of homogeneity [d(+) = 4.331], this province is heterogeneous to others but in regard of agriculture development placed on the best condition. Furthermore among homogeneous provinces, Mazandaran, Isfahan, Chaharmahal & Bakhtiari and Tehran in regard of agriculture development level (DL< 0.7001) acquired first to fourth position in ranking. In addition Ghazvin, southern khorasan, khosestan and Sistan & Baluchestan one after the other, in respect of agriculture development level (DL > 0.9302) placed in twentysixth to twentyninth position. So for reducing regions and provinces agricultural development inequalities, approaching regional and local planning and taking into account balanced resources allocation, capacity assessment studies, production professionalism and attracting internal and external investors can be useful.