واکاوی شرایط دینامیکی، ترمودینامیکی و همدیدی رخداد بارش‌های سیل‌آسای ناحیۀ بسیار کم بارش جنوب شرقی ایران

ایران کشوری با اقلیم خشک و نیمه‌خشک است به گونه‌ای که متوسّط بارش سالانه آن حدود یک‌سوّم متوسّط بارش سالانه جهان است. قسمت هایی از پهنۀ بارشی ایران نیز جزء پهنۀ بسیار کم بارش جنوب شرق محسوب می‌شود که ویژگی عمده این مناطق، ریزش‌های جوی با شدت‌های بالاست. در این پژوهش، داده های مربوط به مقدار بارش روزانه 54 ایستگاه اقلیمی از ناحیه بسیار کم بارش جنوب شرق ایران که دارای آمار بالای 10 سال بودند، تهیه گردید و سپس در نرم‌افزار مت لبماتریس استاندارد شده ای با آرایش (54٭20824) که سطرهای آن نشان‌دهندۀ تعداد روزها و ستون های آن نشان‌دهندۀ آماره های مربوط به بارش ایستگاه‌ها است، فراهم شد. با استفاده از ادغام گروه ها به روش واردو فاصله اقلیدسی، روی این ماتریس تحلیل خوشه‌ایصورت گرفت و در نهایت 14 رویداد بارشی یک‌روزه با بزرگی 70 میلی‌متر، به عنوان روزهای رخداد بارش های سنگین و سیل‌آسا شناسایی گردید. جهت شناخت عوامل دینامیک، ترمودینامیک و همدید موثّر در رخداد این بارش ها، از داده‌های شش‌ساعته مربوط به ارتفاع ژئوپتانسیل، فشار تراز دریا، دمای هوا، نم ویژه، مولّفه باد مداری و مولّفه باد نصف‌النهاری در عرض جغرافیایی 0 تا 80 درجه شمالی و طول جغرافیایی 0 تا 120 درجه شرقی استفاده شد و نقشه ها به اندازۀ یاخته های 5/2٭5/2 درجه قوسی ترسیم شدند. یافته ها نشان داد که رخداد بارش‌های سنگین پهنۀ بسیار کم بارش جنوب شرق کشور از یک یا چند الگوی گردشی متفاوت ناشی شده‌اند ولی در اکثر مواقع رخداد این‌گونه بارش‌ها، رویارویی کم فشار جنب قطبی با کم فشار سودانعربستان، شرایط دگرفشار شدیدی را در راستای شمال غرب جنوب شرق فراهم می کند. ایران کشوری با اقلیم خشک و نیمه‌خشک است به گونه‌ای که متوسّط بارش سالانه آن حدود یک‌سوّم متوسّط بارش سالانه جهان است. قسمت هایی از پهنۀ بارشی ایران نیز جزء پهنۀ بسیار کم بارش جنوب شرق محسوب می‌شود که ویژگی عمده این مناطق، ریزش‌های جوی با شدت‌های بالاست. در این پژوهش، داده های مربوط به مقدار بارش روزانه 54 ایستگاه اقلیمی از ناحیه بسیار کم بارش جنوب شرق ایران که دارای آمار بالای 10 سال بودند، تهیه گردید و سپس در نرم‌افزار مت لب ماتریس استاندارد شده ای با آرایش (54٭20824) که سطرهای آن نشان‌دهندۀ تعداد روزها و ستون های آن نشان‌دهندۀ آماره های مربوط به بارش ایستگاه‌ها است، فراهم شد. با استفاده از ادغام گروه ها به روش وارد و فاصله اقلیدسی ، روی این ماتریس تحلیل خوشه‌ای صورت گرفت و در نهایت 14 رویداد بارشی یک‌روزه با بزرگی 70 میلی‌متر، به عنوان روزهای رخداد بارش های سنگین و سیل‌آسا شناسایی گردید. جهت شناخت عوامل دینامیک، ترمودینامیک و همدید موثّر در رخداد این بارش ها، از داده‌های شش‌ساعته مربوط به ارتفاع ژئوپتانسیل، فشار تراز دریا، دمای هوا، نم ویژه، مولّفه باد مداری و مولّفه باد نصف‌النهاری در عرض جغرافیایی 0 تا 80 درجه شمالی و طول جغرافیایی 0 تا 120 درجه شرقی استفاده شد و نقشه ها به اندازۀ یاخته های 5/2٭5/2 درجه قوسی ترسیم شدند. یافته ها نشان داد که رخداد بارش‌های سنگین پهنۀ بسیار کم بارش جنوب شرق کشور از یک یا چند الگوی گردشی متفاوت ناشی شده‌اند ولی در اکثر مواقع رخداد این‌گونه بارش‌ها، رویارویی کم فشار جنب قطبی با کم فشار سودان عربستان، شرایط دگرفشار شدیدی را در راستای شمال غرب جنوب شرق فراهم می کند.

Analysis of Dynamic, Thermodynamic, and Synoptic conditions of heavy rainfall Events in the SouthEast of Iran

Iran is a country with arid and semiarid climates, so its average annual rainfall is about one third of the average annual rainfall in the world. Besides, the eastern and southeastern regions of Iran are one part of this climate whose main features is the high intensity precipitation. In the present study the daily precipitation data of 54 climatic stations in the eastern and southeastern regions of Iran with more than 10 statistics years are provided. The data were provided in standardized Matlab software 2 matrix with the arrangement of 20824٭54 (row*column) in which the rows represent the number of days while the columns represent the statistics of rainfall stations. Using recent matrix data, a cluster analysis was done by Ward linkage method and Euclidean distance. At the end, 14 oneday rainfall events with magnitude greater than 70 mm were detected as a representative of heavy and pervasive rainfall events. The sixhour data includes geopotential height, sea level pressure, temperature, specific humidity, u wind and v wind, between 0 to 80 degree of northern latitudes and 0 to 120 degree of eastern longitude were used to recognize the dynamic, thermodynamic and synoptic factors affecting the occurrence of rainfalls. Then, the maps of spatial patterns have been drawn with the resolution in cell size of 2.5٭2.5 degree. The findings showed that torrential rainfall events over eastern and southeastern parts of Iran are made of one or several different circulation patterns, while the most of the torrential rainfall events mostly provide confrontation of polar lowpressure with SudanSaudi low pressure which make the conditions of extreme pressure in northwestsoutheast direction.