.تحلیل همدیدی-دورسنجی تداوم آلودگی هوا در دامنه های جنوبی البرز (تهران، البرز و قزوین)

شناخت و تحلیل پهنه‌ای آلودگی هوا یکی از مولفه‌های مهم در برنامه اقدام برای پایداری محیط است. پژوهش حاضر باهدف تحلیل توزیع فضایی و چرایی تداوم آلودگی هوا و همین‌طور عوامل ایجادکننده آن در منطقه متراکم جمعیتی - صنعتی محدوده سه کلان‌شهر تهران، کرج و قزوین انجام شده است. در این راستا از تلفیق داده‌های ایستگاهی - ماهواره‌ای و جوی بین سال‌های 2018 تا 2023 استفاده شد. با استفاده از شاخص کیفیت هوا (aqi) روزهایی که در پنج سال دوره آماری میانگین شاخص روزانه آلودگی آنها بالای 150 و در وضعیت ناسالم قرار داشته و حداقل 6 روز یا بیشتر تداوم داشتند، استخراج گردید. سپس دو دوره 17 تا 29 ژانویه 2023 و 19 الی 28 دسامبر 2022 که آلودگی هوا بیشترین تداوم را داشته است، جهت تجزیه‌وتحلیل انتخاب شدند. نتایج تحلیل سینوپتیک نشان داد که در طی مدت تداوم آلودگی، الگوی‌ بلاکینگ سبب مانا یا کندشدن حرکت سامانه شده است و با استقرار پشته‌ای قوی جو ایران و منطقه را در حالت پایدار نگه داشته است. پشته مذکور با استقرار ماندگار خود، سبب سکون هوا شده است. نتیجه این شرایط سبب عدم تخلیه روزانه آلودگی و انباشته‌شدن آن گردیده است. میانگین پراکنش و کانون آلاینده‌ها به کمک تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که بیشترین مقدار منو‎ اکسید کربن و نیتروژن دی‌اکسید در شهر تهران تمرکز دارد. درحالی‎که بالاترین مقدار گوگرد دی‌اکسید در استان قزوین تمرکز دارد. به نظر می‎رسد نیرو‌گاه شهید رجایی سهم بالایی از مقدار آلاینده گوگرد دی‌اکسید را عهده‌دار است. مطالعه الگو‌های جوی این 7 دوره که آلودگی هوا تداوم بالایی داشته، حاکی از تسلط الگو‌های بندالی می‌باشد.

synoptic-remote sensing analysis of the persistence of air pollution in the southern slopes of alborz (tehran, alborz and qazvin metropolitan)

regional recognition and analysis of air pollution is one of the important components in the action plan for environmental sustainability. the present study was conducted to analyze the spatial distribution, the reasons for the persistence of air pollution, and the factors that cause it in the dense population-industrial area of the three metropolitan cities of tehran, karaj, and qazvin. in this regard, the combination of station-satellite and atmospheric data between 2018 and 2023 was used. by using the air quality index (aqi), the days that had an average daily pollution index above 150 and were in an unhealthy condition and continued for at least 6 days or more in the five-year statistical period were extracted. then, two periods from january 17 to 29, 2023, and december 19 to 28, 2022, when air pollution was the most persistent, were selected for analysis. the results of the synoptic analysis showed that during the duration of the pollution, the blocking pattern has caused the movement of the system to stop or slow down, and with the establishment of a strong ridge, the atmosphere of iran and the region has been kept in a stable state. with its permanent establishment, the mentioned ridge has caused the stillness of the air. as a result of these conditions, pollution has yet to be discharged daily and accumulated. the average distribution and focus of pollutants with the help of satellite images shows that the highest amount of co and no2 is concentrated in the city of tehran. in contrast, the highest amount of so2 is concentrated in qazvin province. it seems that the shahid rajaei power plant is responsible for a large share of so2 pollution. the study of the atmospheric patterns of these 7 periods, when air pollution has been high, indicates the dominance of blocking patterns.