ارزیابی جهش شهری و تاثیر آن بر پوشش گیاهی و پایایی زیست‌محیطی (مطالعه موردی: شهر زاهدان)

توسعه فیزیکی بدون برنامه باعث آسیب‌های جبران‌ناپذیری همچون تغییر کاربری اراضی، ازبین‌رفتن پوشش گیاهی، افزایش دمای سطح زمین، گران‌شدن اراضی مسکونی و گرایش به حاشیه‌نشینی بدون برنامه می‌شود. در این مقاله به‌منظور بررسی تغییرات شهری طی یک دوره مطالعاتی 25 سا له از سال  1374 تا سال 1399  به‌منظور جلوگیری از آسیب‌ها ذکر شده در اثر توسعه فیزیکی بدون برنامه، سه تصویر landsat برای تجزیه و تحلیل از وب‌سایت سازمان زمین‌شناسی آمریکا تهیه شد. پیش‌پردازش و پردازش‌ها برای شناسایی تغییرات بر روی تصاویر جهت برآورد توسعه فیزیکی در نرم‌افزار arcmap و envi انجام‌شده، دمای سطح زمین استخراج شد، مناطق حاشیه‌نشین مشخص گردید. نقشه تغییرات به دست آمد و درنهایت نتایج به دست آمده اعتبار‌سنجی گردید. نتایج نشان داد در سال 1399 و 1394 میزان دمای سطح زمین در مناطق شمالی و شمال شرقی نسبت به جهات دیگر شهر بیشتر است. در سال 1374 دمای سطح زمین در مناطق شمال شرق کمتر از دمای مناطق جنوبی بوده است. در طی سال 1374-1399، حدود 1850 هکتار به مساحت مناطق شهری افزوده شده است. اصلی‌ترین دلیل توسعه فیزیکی شهر زاهدان در جهت شرق و شمال شرق، گسترش حاشیه‌نشینی در اراضی کشاورزی است. همچنین، از دلایل گسترش شهر زاهدان در جهت جنوب و جنوب غرب، وجود شهرک‌های صنعتی و مراکز اداری مانند دانشگاه است. از این رو به دلیل افزایش اراضی ساخته‌شده (مناطق حاشیه‎نشین) از اراضی کشاورزی در حاشیه شمال و شمال شرقی شهر زاهدان کاسته و دمای آن افزایش پیدا کرده است. برای جلوگیری از توسعه فیزیکی لجام‌گسیخته و جلوگیری از خطرات احتمالی آن در آینده، لازم است تغییرات شهری به طور مداوم پایش گردد تا مدیران شهری بتوانند برنامه‌ریزی دقیقی برای توسعه فیزیکی داشته باشند.

evaluation of urban growth and its impact on vegetation and environmental sustainability (case study: zahedan city)

unplanned urban physical development inflicts irreparable damages such as land use change causes, vegetation loss, an increase in the temperature of the earth’s surface, an increase in the price of residential land, and the tendency to marginalization becomes unplanned. in this research, to investigate urban changes during a 25-year study period from 1995 to 2020 to prevent the mentioned damages due to physical development without a plan three landsat images for analysis were obtained from the usgs website.  pre-processing and processes to identify the changes on the images to estimate the physical development were done in arcgis and envi software, the surface temperature was extracted, the marginal areas were determined, the change map was obtained and finally the results were validated. the results showed that in 2020 and 2015, the temperature of the earth’s surface in the northern and northeastern regions is higher than in other directions of the city, during 2020-1995, about 1850 hectares have been added to the area of urban areas. the main reason for the physical development of zahedan city in the east and northeast direction is the expansion of marginalization in agricultural lands. also, one of the reasons for the expansion of the city of zahedan in the south and southwest direction is the presence of industrial towns and administrative centers such as universities. therefore, due to the increase of built-up lands (marginal areas), the agricultural land in the north and northeast of zahedan city has decreased and its temperature has increased. it is necessary to continuously monitor urban changes so that urban managers can carefully plan for the physical development of cities to prevent uncontrolled urban physical development and its possible future risks.