سنجش فضایی زمانی الگوهای رشد شهری به منظور ارائه راهبردهای برنامه‌ریزی پایدار اراضی (نمونه موردی: شهر بندرعباس)

امروزه الگوی بهینه رشد شهری از مباحث مهم توسعه پایدار شهری است؛ لذا تلاش برنامه‎ریزان شهری بر جایگزینی الگوهای مطلوب شهری به‎جای الگوی پراکنده، افقی، برنامه‎ریزی نشده و ناپایدار است؛ بنابراین این پژوهش باهدف تعیین الگوی فضایی زمانی رشد شهر بندرعباس در بازه زمانی 36ساله و تدوین راهبردهایی به‎منظور برنامه‎ریزی پایدار اراضی، الگوی رشد شهری را در سه حالت رشد درونی، بیرونی و لبه‎ای طی زمان مورد بررسی قرار داده است. به‎منظور دستیابی به هدف پژوهش، از تکنیک‎های سنجش‎ازدور، سیستم اطلاعات جغرافیایی، شاخص گسترش چشم‎انداز، شاخص گسترش میانگین وزن‎دار منطقه و تراکم مناطق ساخته شده در پهنه‎های متحدالمرکز پیرامون هسته ارگانیک شهر بهره گرفته شده است. در این راستا تغییرات پوشش اراضی از طریق طبقه‎بندی تصاویر ماهواره‎ای چهار دوره 1987، 1999، 2010 و 2023 به پنج کلاس مناطق ساخته شده، اراضی بایر، پوشش گیاهی، اراضی مرطوب ساحلی و پهنه آبی با استفاده از روش حداکثر احتمال تعیین گردیده است. نتایج پژوهش نشان داد اراضی ساخته شده در دوره 36 ساله دارای بیشترین تغییرات مساحت بوده اند و اراضی بایر کاهش مساحت داشته است و از سال 2010 پوشش گیاهی با کاهش مساحت شدیدی روبرو بوده است. نتایج تحلیل شاخص گسترش چشم‎انداز و شاخص گسترش میانگین وزن‎دار منطقه نشان داد در دوره اول (1999-1987) شهر دارای الگوی لبه‎ای بوده و در دوره دوم (2010-1987)رشد لبه‎ای به مقدار حداکثر خود رسید و الگوی شهر متراکم‎تر و فشرده تر گشته و در دوره سوم (2023-2010) شهر به سمت پراکنده‎رویی و ناپایداری حرکت کرده است. در نهایت راهبردهایی به منظور برنامه ریزی پایدار اراضی ارائه شده است.

spatiotemporal analysis of urban growth patterns to provide strategies for sustainable land planning (case study: bandar abbas city)

today, the optimal pattern of urban growth is one of the important topics of sustainable urban development. therefore, the efforts of urban planners are to replace desirable urban patterns instead of sprawl, horizontal, unplanned, and unstable patterns. therefore, to determine the spatiotemporal pattern of the growth of bandar abbas city in 36 years and formulate strategies for sustainable land planning, this research has examined the pattern of urban growth in three modes internal, external, and edge growth over time. to achieve the goal of the research, remote sensing techniques, geographic information system, landscape expansion index, area weighted mean expansion index, and the density of built areas in concentric zones around the organic core of the city have been used. in this regard, changes in the land cover through the classification of satellite images of four periods of 1987, 1999, 2010, and 2023 into five classes of built-up areas, barren lands, vegetation, coastal wetlands, and water zone using the maximum likelihood method. determining the probability of conversion, the results of the research showed that in the 36-year period, the built-up lands had the largest area changes, and the barren lands had a decrease in area, and since 2009, the vegetation cover has faced a sharp decrease. area. the results of the analysis of the landscape expansion index and the weighted average of the regional expansion index showed that in the first period (1987-1999) the city had an edge pattern and in the second period (1987-2010) it was inner and edge. the growth has increased and the pattern of the city has become denser and more compact and in the third period (2010-2023) the city has gone towards dispersion and instability. finally, sustainable land planning tools have been presented.