پایش امنیّت اکولوژیک شهرستان اصفهان با رهیافت خدمات اکوسیستمی

مناطق خشک و نیمه خشک جهان براثر عوامل انسانی و طبیعی، دچار تغییر و تخریب شدید شده است. این مناطق به علّت دارابودن اکوسیستم های منحصربه‌فرد و منابع غنی، نیز مناطق مستعد ازنظر توسعه‌ اقتصادی، نقش مهمّی در کاهش بلاهای طبیعی و رفاه بشر دارند. در این راستا به‌منظور برآورد تاثیر فشارهای انسانی بر ظرفیت زیستی در شهرستان اصفهان در طول سال های 1379 تا 1398، شاخص فشار ردّ پای مصرف و شاخص فشار ردّ پای تولید با تکیه بر مفهوم ردّ پای اکولوژیک استفاده شد؛ همچنین به‌منظور برآورد فشارهای ایجادشده‌ حاصل از ردّ پای مصرف و تولید پسماند (ورودی و خروجی) شاخص توزیع ردّ پای اکولوژیک ارزیابی شد. در پژوهش حاضر برای بررسی سطح امنیّت اکولوژیک خدمت ذخیره‌ کربن با شاخص ردّ پای اکولوژیک ادغام شد تا عملکرد اکوسیستم نیز به‌عنوان معیاری در ارزیابی ها لحاظ شود. نتایج نشان داد که باوجود نوسانات متفاوت در روند تغییرات شاخص فشار ردّ پای مصرف و شاخص فشار ردّ پای تولید در طول دوره‌ مطالعاتی، به طور عمده این شاخص ها روند کاهشی داشته اند؛ افزون بر این، منفی بودن مقدار شاخص توزیع ردّ پای اکولوژیک نشان‌دهنده‌ اثرگذاری بالاتر ردّ پای مصرف در تعیین شاخص امنیّت اکولوژیک نسبت به ردّ پای تولید بوده است و با توجّه به مدل تصمیم گیری، این شاخص در کلاس «ریسک بالا» قرار گرفته است. مقایسه‌ ظرفیت زیستی با ردّ پای اکولوژیک نمایانگر کسری شدید اکولوژیک و امنیّت اکولوژیک پایین در شهرستان اصفهان در طول مدّت‌زمان مورد نظر است. نتایج به‌دست‌آمده از نوشتار پیش رو به سیاست‌گذاران و تصمیم گیران کمک خواهد کرد تا با توجّه به ضوابط آمایش سرزمین، راهبردهایی همچون سناریوی کاهش ردّ پای اکولوژیک یا افزایش ظرفیت زیستی را اتّخاذ نمایند.

monitoring the ecological security of esfahan with an ecosystem service approach

arid and semi-arid regions of the world have been severely degraded by human and natural factors. these regions play an important role in reducingnatural disasters and improving human well-being due to their unique ecosystems, rich resources and economically suitable areas. in this regards,in order to estimate the effects of man-made pressures on biological capacity of esfahan city, consumption footprint pressure index (cfpi) and production footprint pressure index (pfpi) were used based on the concept of ecological footprint during 2000-2019. besides, the ecological footprint distribution index (efci) was evaluated to investigate the pressures created by cfpi and pfpi. in this study, carbon storage service was integrated with ecological footprint index to evaluate the level of ecological security index(esi) for consideration of the performance of the ecosystem as a criterion in the evaluations. the results showed that despite the different fluctuations inthe trend of cfpi and pfpi variations during the study timespan, these indices have approximately a decreasing trend. in addition, the negativevalues of efci illustrates the higher effectiveness of the consumption footprint in determining the ecological safety index than the production footprint, and according to the decision-making model, this index in the ‘high risk’ class. comparison of the biological capacity and the ecological footprint highlighted a severe ecological deficit and weak ecologicalsecurity in esfahan city during the studied timespan. the outcomes to this study could help policy makers and decision makers to adopt strategies such as the scenario of reducing the ecological footprint or increasing the biological capacity considering the land management criteria.