بررسی اثر توسعه منطقه‌ای به شکل تغییر کاربری اراضی بر سطح ایستابی سفره آب زیرزمینی (مطالعه موردی: حوضه آبخیز دامغان)

منابع آب زیرزمینی پس از یخچال‌های قطبی، دومین منبع آب شیرین موجود در جهان به شمار می‌روند. بررسی تغییرات سطح آب زیرزمینی در برنامه‌ریزی و مدیریت پایدار هر منطقه از اهمیت فراوانی برخوردار است. هدف از این مطالعه بررسی تغییرات مکانی و زمانی سطح آب زیرزمینی حوضه آبخیز دامغان در ارتباط با تغییرات کاربری اراضی با استفاده از روش‌های زمین‌آمار، سنجش‌ازدور و روندیابی تغییرات با استفاده از نرم‌افزار r در دوره آماری 1372-1398 است. داده‌های سطح ایستابی به‌صورت میانگین برای هر دوره اطلاعات 1760 حلقه چاه عمیق، نیمه‌عمیق، مادرچاه قنوات جمع‌آوری گردید. پس از کنترل کیفیت، صحت و بررسی نرمال بودن داده‌ها با استفاده از روش کریجینگ و idw میان‌یابی گردید و با استفاده از نرم‌افزار r روندیابی تغییرات صورت گرفت و در نهایت تغییرات کاربری اراضی برای سال‌های 1993، 2000،2010، 2015 و 2020 با استفاده از تصاویر ماهواره لندست و سنجش‌ازدور مورد بررسی قرار گرفت و رابطه آن با تغییرات سطح منابع آب زیرزمینی با استفاده از روش زمین‌آمار مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که سطح ایستابی آب زیرزمینی در بیشتر قسمت‌های حوضه ازجمله قسمت شرق، شمال، جنوب غرب کاهش داشته در این مناطق که سالانه به طور میانگین 56 سانتی‌متری و در طی 26 سال 14/7 متر افت سطح آب زیرزمینی رخ‌داده است، بیشترین تغییرات کاربری اراضی نیز در این مناطق اتفاق افتاده است به‌گونه‌ای که مساحت اراضی باغی 10016/37 هکتار افزایش، مناطق شهری 637/02 هکتار افزایش، اراضی بدون پوشش (بایر) 76907/4 هکتار افزایش، منابع آب سطح ناشی از احداث سد 453/15 هکتار افزایش، مراتع 30337/58 هکتار کاهش، جنگل 48325/86 هکتار کاهش و اراضی کشاورزی 9350/47 کاهش از سال 1993 تا 2020 داشته است.

The Investigation of the Effects of the Regional Development in the Form of Change in Land Use on the Groundwater Aquifer Level (A Case Study: Damghan Watershed)

Groundwater resources are the second largest freshwater source in the world after the polar glaciers. The study of groundwater fluctuations has significant importance in the planning and sustainable management of each region. The purpose of this study is to investigate the spatial and temporal changes in groundwater levels in Damghan watershed concerning land-use changes. This study is conducted using geostatistical methods and remote sensing and routing of changes using R software in the statistical period of 1994-2020. Groundwater table data were collected for 1760 wells including deep wells, semi-deep wells, and main wells of qanats. After controlling the accuracy and quality of data and checking the data normality, interpolation was performed. The Kriging method was used for interpolation and Inverse Distance Weighting, and changes were routed using R software. Land-use changes for 2000, 2010, 2015, and 2020 were studied using remote sensing and their relationship with groundwater level changes was analyzed. The results show that the groundwater level has decreased in most parts of the basin, including the east, north, and southwest. In these areas, the groundwater level has decreased by 14.7 m, over 26 years, which means an average of 56 cm per year. Also, the most land-use changes have occurred in these areas in that the area of gardens has increased by 10016.37 hectares, urban areas have increased by 637.02 hectares, barren lands have increased by 76907.4 hectares, and surface water resources -due to the construction of the dam - have increased by 453.15 hectares, and rangelands have increased by 30337.58 hectares, forests have decreased by 48325.86 hectares and agricultural lands have decreased by 90350.47 hectares for the time interval between 2000 to 2020.