ارزیابی عملکرد دهیاران در پایداری محیطی روستاها (مطالعه موردی: بخش مرکسی شهرستان نیمروز)

در سال های اخیر، کاهش یا توقّف جریان آب ورودی رودخانه هیرمند به سیستان، وقوع خشک‌سالی‌های پی‌درپی، خشک شدن تالاب هامون، کاهش پوشش گیاهی زمین‌های مرتبط با روستاها، وجود بادهای 120 روزه و تشدید فرسایش خاک و وقوع طوفان های شن و ماسه و هجوم ماسه های روان به سکونتگاه های روستایی، شرایط بسیار نامطلوب زیست‌محیطی را بر روستاهای این منطقه حاکم کرده است؛ از سوی دیگر، بر اساس مادّه 10 اساس‎نامه تشکیلات و سازمان دهیاری ها، مصوّب مورّخ 12.8/1380، هیئت محترم دولت، وظایف اصلی دهیار به‌منظور توسعه پایدار روستا، بهبود وضع زیست‌محیطی (بند اوّل و هفتم اساس‎نامه)، بهداشت محیط روستا (بند چهاردهم، بیستم و چهل و چهارم) و حفظ منابع آب (بند بیست و سوّم و چهارم) است؛ بنابراین، پژوهش حاضر در نظر دارد عملکرد دهیاری ها را در پایداری محیطی روستاهای بخش مرکزی شهرستان نیمروز، مورد بررسی قرار دهد. جامعه آماری پژوهش، شامل تمامی روستاهایی است که دارای دهیاری (32 روستا) است و روستاهای نمونه، شامل روستاهایی است که حداقل 5 سال از مجوز تاسیس دهیاری سپری شده باشد. بر این اساس، 18 روستا مورد بررسی قرار گرفته است که با توجّه به تعداد خانوارهای ساکن در آنها و با استفاده از فرمول کوکران، از تعداد 271 سرپرست خانوار، پرسشگری به‎عمل آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، با استفاده از مدل تحلیل سلسله‎مراتبی فازی و به‌کارگیری تکنیک ترکیب وزنی در محیط جی.آی.اِس. و از روش های آماری تحلیل واریانس یک طرفه و آزمون همبستگی کندال در نرم‌افزار اس.پی.اِس.اِس استفاده شده است. بر اساس یافته های پژوهش، در 22% روستاهای مورد مطالعه، عملکرد دهیاران در پایداری محیطی در سطح متوسّط و در سایر روستاهای مورد مطالعه، ضعیف یا بسیار ضعیف است؛ از دیگر سو، نتایج حاصل از تحلیل های آماری نشان می دهد عملکرد دهیاران تنها در مولّفه بهداشت محیط روستا (با میانگین 2.77) در حدّ تقریباً متوسّط و در سایر مولّفه ها، پایین تر از حدّ انتظار است.