افراط‌گرایی فرقه‌ای در پاکستان (1979-2001)

چکیده: افراط‌گرایی یکی از پدیده‌های رو به رشد، سرنوشت‌ساز و تعیین‌کننده عصر حاضر است. این پدیده به‌گونه‌ای روزافزون بر تحولات ملی و منطقه‌ای و جهانی اثر گذاشته و تفسیر و تحلیل رویدادهای سیاسی، امنیتی، اجتماعی و اقتصادی امروز بدون توجه به این پدیده و در نظر گرفتن ابعاد مختلف آن به ناچار ناقص و نارسا است. افراط‌گرایی فرقه‌ای در کشور پاکستان در اواخر دهه 1970م ظاهر شده، در دهه 1980م افزایش پیدا کرده و در دهه 1990 استمرار یافته است. درک علل پیدایش و گسترش افراط‌گرایی فرقه‌ای در پاکستان در تعیین راه‌حل‌های مهار آن اهمیتی بسیار دارد. در حالی‌که بسیاری از پژوهش‌های صورت‌گرفته به مطالعه جنبه‌های متنی ـ گفتمانی، عوامل فروملی یا ملی تاثیرگذار تمرکز دارند، این مقاله با ترکیب دو سطح تحلیل ملی و منطقه‌ای، به بررسی تاثیر تحولات مهم این دو سطح، در فاصله سال‌های 1979-2001م، در افراط‌گرایی فرقه‌ای در این کشور پرداخته است. پس از ارایه تعریفی از افراط‌گرایی فرقه‌ای، معرفی فرقه‌های مذهبی پاکستان و رویکردهای موجود به مطالعه آن، این مقاله به بررسی تاثیر برنامه اسلامی‌سازی در پاکستان، نهضت جهادی افغانستان در دهه 1980م و جهاد کشمیر و به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان در دهه 1990م در افراط‌گرایی فرقه‌ای در پاکستان پرداخته است. ادعای مقاله این است که افراط‌گرایی فرقه‌ای در پاکستان، بیش از آن‌که در اثر عوامل داخلی باشد، حاصل تحولات منطقه‌ای است که بیرون از خاک پاکستان رخ داده و نحوه رویارویی دولت ملی پاکستان با آنها است