بررسی تطبیقی الگوی عدالت از منظر شهید مرتضی مطهری و مایکل والزر

پژوهش حاضر، به دنبال بررسی تطبیقی الگوی عدالت بین دو جریان فکری نوصدرایی و جماعت‌گرایی با تمرکز بر آرای شهید مرتضی مطهری و مایکل والزر است. برای دستیابی به الگوی عدالت از دیدگاه این دو متفکر، سه معرفت «فلسفی»(شامل معرفت‌شناسی، انسان‌شناسی و هستی‌شناسی)، «پارادایمی» و «علمی» (شامل نظریه و مدل) در نظر گرفته‌ شده و داده‌ها گردآوری و با استفاده از روش تطبیقی، تحلیل شده است. بنابراین پس از تبیین معرفت فلسفی و پارادایمی جریان‌های فکری نوصدرائیان و جماعت‌گرایان، نظریه و مدل عدالتِ «زیربناروبنا»ی شهید مطهری با «برابری پیچیده»ی والزر در محورهای «تلقی از مفهوم عدالت»، «ادراک اعتباریات از عدالت»، «نسبی‌گرایی در عدالت»، «تکثرگرایی در اصول عدالت» و «رابطه‌ی حقوق فرد و جامعه در اجرای عدالت» بررسی و مقایسه شد. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد باوجود اشتراکات دو متفکر در اهمیت دادن به جامعه و اجتماع در تلقی از مواهب اجتماعی و اصول توزیع آن، شهید مطهری حقوق جامعه را نسبت به حقوق افراد مقدم می‌داند و با نسبی‌گرایی و تکثرگراییِ حداکثری در مواهب و اصول توزیع موافق نیست. وی همچنین ‌برخلاف رویکرد والزر معتقد به وجود برخی از ادراکات جهان‌شمول و ثابت در عدالت است. از طرف دیگر والزر با احصای حوزه‌های جزئی یازده‌گانه از عدالت (عضویت،‌ امنیت و رفاه، پول و کالا، منصب، کار سخت، اوقات فراغت، آموزش، خویشاوندی و عشق، تشخیص و رسمیت، فیض الهی و قدرت سیاسی)، به حفظ استقلال هر حوزه از «سلطه» و «انحصار» تاکید دارد؛ اما شهید مطهری با بیان سه حوزه‌ی کلی از عدالت (عدل الهی، عدالت فردی و عدالت اجتماعی) قائل به وجود رابطه‌ی «همه‌جانبه»ی تاثیر میان آن‌ها در ساختاری است که عدل الهی زیربنای عدالت بشری و عدالت فردی زیربنای عدالت اجتماعی است.