شگردهای هیچانه های کودکانه در ادبیات عامه ی ایران

هیچانه‌ها گونه‌ای از ادبیات کودک هستند که در گذر زمان نه ارزش خود را از دست داده‌اند و نه به فراموشی سپرده شده‌اند و همواره لذت‌بخش و شادی‌آفرین بوده‌اند. به‌راستی اسباب ماندگاری آنها در چیست که اینگونه جاودانه شده‌اند و هرگز کهنگی‌ای در آنها حس نمی‌شود و با همه‌ی ‌نسل‌ها و سنین مختلف ارتباط برقرار می‌کنند؟ پژوهش پیش‌رو به معرفی هیچانه‌های فارسی و بررسی ویژگی‌ها و شگردهای این گونه‌ی ادبی که موجب پایداری، جذابیت و فراگیری آنها در میان کودکان شده‌است، می‌پردازد.این پژوهش، کیفی است و در آن از تلفیق روش تحلیل محتوای قیاسی و استقرایی میرینگ (2000) استفاده شده‌‌است. برای این کار در شاخه‌ی شعر، نمونه‌های عامیانه از میان ترانه‌های بچه‌ها در کتاب فرهنگ عامیانه‌ی مردم ایران (1346) انتخاب شده‌است و در شاخه‌ی داستان نیز آن دسته از افسانه‌های عامیانه‌‌ی طبقه‌بندی شده از سوی خسرونژاد (1389) که در بررسی پژوهشگر با ویژگیهای هیچانی همخوانی داشته‌اند، به‌کار گرفته شده‌است. بررسی‌ها نشان داد که هیچانه‌های فارسی بیشتر در بند فرم و ساختار زبانی هستند. همچنین هیچانه‌ها چه داستان و چه شعر، بنیادی‌ترین و ابتدایی‌ترین ویژگی‌های شعر کودک را که در سازه‌های زبان و موسیقی نهفته است به همراه دارند. چراکه بهترین شیوه‌ی ارتباط زبانی با مخاطب خردسال، بهره‌گیری از موسیقی است. ویژگی برجسته‌ی داستان‌های هیچانی نیز همین نزدیکی و آمیختگی آنها با زبان شعری است. می‌توان گفت هیچانه‌ها ‌الفبای شعر کودک هستنددر نگاهی کلی به شعرها و داستان‌های مورد بررسی می‌توان آنها را از نظر کیفیت هیچانگی، درجه‌بندی و به دسته‌های زبان‌ْهیچانی، معناهیچانی و هیچانه‌ی محض تقسیم کرد.

Study of Techniques of Nonsense Literature in Iranian Folklore Literature

Literary nonsense is a genre in children literature which is neither devalued nor forgotten in the course of history. Rather it has always been delightful and enjoyable never forgotten. This study introduces Persian literary nonsense and analyzes the characteristics and techniques of this genre which make it constant, interesting and pervasive among children.This research is done within the qualitative paradigm utilizing the methodology of Mayring's (2000) deductiveinductive content analysis. The samples are divided in to poetries and stories. For poetry the contemporary nonsense poems in the book of Iranian Folklores (1346) are selected. As for the stories a group of folkloric legends categorized by Khosronejad. (1389) were selected. The criteria for the researcher was correspondence with nonsense characteristics.It is concluded that Persian nonsense works are mostly engaged with form and language structure. It also demonstrated that nonsense worksboth poetry and story enjoy the most fundamental and primary elements of children poetries characteristics which are implied in language constructs and rhyme, since the best way for language communication with children is through rhythm. The remarkable feature of nonsense stories is an approximation and amalgamation with poetic language of this genre. Nonsense acts as the alphabet of children poetry.Regarding the quality of being nonsense, the studied poems and stories can be categorized into these classes: syntax nonsense, semantic nonsense and pure nonsense.