باورها و آیین‌های عامیانۀ نباتی در نزهت‌‌نامۀ علایی

دائرۀ المعارف های کهن از زمرۀ مهم ترین منابع حفظ فرهنگ عامه در تاریخ ادبیات فارسی شمرده می شوند. ازجملۀ این متون نزهت نامۀ علایی اثر شهمردان بن ابی الخیر است که در سال های پایانی سدۀ پنجم هجری تالیف شده است و علاوه بر طبقه بندی علوم رایج روزگار، مشتمل بر عناصر مهم و بنیادین فرهنگ عامه است. یکی از زمینه های مهم نمود فرهنگ عامه در این اثر، ذکر آیین ها و باورهای عامیانه دربارۀ نباتات است. مولف ضمن طرح مطالب علمی و شبه علمی که حاصل استفاده از منابع پیشین و مشاهدات و تجربیات خویش است، باورها و آیین های بسیاری دربارۀ ثمردهی، خواص گیاهان و درختان، شیوۀ دفع آفات، دفع چشم زخم، بهبود و ازدیاد ثمر، دلالت برخی امور بر رخدادهای جوّی چون دلالت بانگ قورباغه بر آمدنِ باران، ارتباط درخت و انسان، تهدید نمایشی درخت و گرفتن تضمینِ ثمردهی از آن، نقش نباتات در تعبیر خواب و ویژگی های عجیب دیگر ذکر کرده است. موضوع این پژوهش استخراج، دسته بندی و بررسی آیین ها و باورهای عامیانۀ نباتی در نزهت نامه و کنکاش در کم و کیف، سرچشمه ها و زمینه های آن و همچنین سنجش این متن بی بدیل با برخی متون مشابه در این زمینۀ خاص است.