ریخت‌شناسی چیستان‌های منظوم محلی

  یکی از گونه‌های ادبی در ادب رسمی و فرهنگ مردم ایران چیستان است. چیستان نوعی تفنن ادبی است که جز کارکرد سرگرم‌‌کننده‌‌، جنبه‌‌های آموزشی و فرهنگی دیگری نیز دارد. این گونه ادبی در ادبیات محلی مناطق مختلف ایران از تنوع فراوانی برخوردار است و با نام‌‌هایی مانند چیزچیزک، متّلوکه، واگوشک، تِشتانوک، چاچاک، چنچن، چوچه، چی‌‌چی‌‌کی، چاوچه، ماتال، مسئله، تاپماجالار و نظایر آن شناخته می‌‌شود. در این مقاله به بررسی ابعاد ادبی و هنری و درون‌‌مایه‌‌های چیستان می‌پردازیم و ضمن شکل‌‌شناسی و ساختاریابی صوری و معنایی آن در مناطق مختلف، انواع و کارکردها و مضامین آن‌ها را بررسی و تحلیل می‌‌کنیم. گونه‌‌شناسی این نوع ادبی در فرهنگ عامه، ما را با تنوع در بهره‌‌گیری از اوقات فراغت و چگونگی آمادگی ذهنی و تربیت‌‌ کودکان و جوانان برای ورود به عرصه زندگی آشنا می‌‌کند.

Morphology of Local Poetic Riddles (Chistan)

Riddles (Chistan) is one of the genres of Iranians official literature and cultures. Riddle (Crux) is a kind of fun literary work, which has educational and cultural function too. This genre has many different forms and names in the local literature of different regions of Iran; some of which include: Chyzchyzk, Mattaloukeh, Vagoushak, Teshlanouk, Chachak, Chenchen, Chucheh, Chichiki, Chawcheh, Mataal, Mas’aleh, Tapmajalar, and alik. This paper examines the literary and artistic aspects of this genre, and explains its corresponding themes. In addition to finding its formal and semantic structure and morphology in different areas of iran, we further investigate types, functions and themes, and analyze the implications of Riddles. The study of this literal genre in our folklore will familiarize us with various ways of exploiting our free times, and on how prepare and educate our children and teenagers so that they enter the reallife arena.