تقابل‌های دوگانه در داستان‌های عامه

داستان‌های عامه از بطن توده برآمده‌اند، به همین سبب آینه تمام‌نمای عادات، آداب و خُلقیات مردم عامه‌اند و با بررسی آن‌ها می‌توان فرهنگ زیستیِ مردمان را بی‌نقاب و صورتک دید. یکی از روش‌های خوانش متون و ازجمله متون عامه، کشف تقابل‌های پنهان در متن است؛ زیرا با استخراج این تقابل‌ها می‌توان به لایه‌های مستتر در پسِ ظاهرِ متن دست یافت. این تقابل‌های درون‌متنی، به اعتقاد ژاک دریدا، سلسله‌مراتبی و پله‌کانی هستند؛ یعنی همواره یک جزء برتر از جزء دیگر پنداشته می‌شود و این برتری نه «بدیهی و طبیعی»، بلکه کاملاً «فرهنگی» است؛ بنابراین با یافتن تقابل‌های درون هر متن و با تشخیص اینکه کدام جزء، ممتاز شمرده می‌شود، می‌توان به نکات مهمی درباره اندیشه‌ای که متن از آن حمایت می‌کند، دست‌یافت. در این مقاله دو داستان مشهور عامه، «شنگول و منگول» و «بلبل سرگشته»، بر اساس مشهورترین و مفصل‌ترین روایتشان از نظر تقابل‌های درون‌متنی بررسی شده‌اند. این بررسی نشان می‌دهد که داستان‌های عامه به‌عنوان متونی که پایانِ باز ندارند، بیشتر در تقابل‌های درونیِ خود صادق‌اند و با شناخت هر جزءِ تقابل، جایگاه و ویژگی جزء مقابل بهتر شناخته می‌شود. در این داستان‌ها راوی با بسیج‌کردن همه اجزای داستان، نتیجه مورد نظر خود را در اختیار مخاطب می‌نهد و با تحریک باورهای فرهنگی و فکریِ او، این نتیجه را برای مخاطب «بدیهی» و «منطقی» می‌سازد.

Double Contrasts in Folk Stories

Folk stories have come from  the ventricle of populace, because they are comprehensive mirror of habits, manners and tempers of populace. Then we could barely observe living culture of people. One of the ways for reading texts (among them folk texts) is the discovery of hidden reciprocities in the texts. Extracting reciprocities make the texts, hidden layers accessible. According to Drida, this oppositeness is in hierarchy and step – by step form. In other words, one part is considered superior, and is not only “natural and apparent” but also totally “cultural”. Therefore, we could attain important points about supportive ideology of text through getting the inner reciprocities of any text and distinction of  the superior part. In this essay,  the inner texts of two folk and famous stories (Shangool and Mangool and Bewildered Nightingale) are contrastively considered on the base of the most famous and detailed narrations. This consideration indicates that folk stories are truthful to the inner contrasts, and recognizing each part of  the contrasts leads to better comprehension of  the opposite part positions and traits (for example, woman’s position against that of man or mother against stepmother, etc.). In these stories,  the narrator mobilizes all story parts to provide the addressee with his desired result, and stimulate cultural and cogitative beliefs to make it evident and logical