آیین‌های سوگ و سُرور در منطقۀ سرکویرِ دامغان

یکی از زیباترین جنبه‌ های ادبیات شفاهی ایران، نواها و سروده‌های بومی و محلی است که اقوام و گویشوران مناطق گوناگون، در حین کار و یا در مراسم و مناسبت‌های خاص زمزمه می ‌کنند. این سروده‌ها در طول تاریخ همواره گرمابخش محافل و نقل رایج مراسم و گردهمایی‌های اقوام این سرزمین بوده است. برخی از این نواها –که ریشه در گذشته‌های بسیار دور و فرهنگ کهن ایران باستان دارد بنا به دلایل متعدد، ازجمله دور‌ماندن از جوامع بزرگ و عدم ارتباط گستردۀ گویشوران آن با مناطق شهری، حتی تا زمان حاضر مغفول و پنهان مانده است. اشعار مرتبط با آیین های سوگ و سُرور در فرهنگ عامیانۀ منطقۀ سرکویر (واقع در مرز جنوبی استان سمنان و در مجاورت حاشیۀ شمالی دشت کویر)، از این گونه است. این سروده ها مبتنی بر سنت هایی کهن است که از گذشته ‌های بسیار دور، همراه همیشگی مراسم عزا و عروسی مردم بوده و تا زمان حاضر نیز قوت و قدرت خود را حفظ کرده است. در این نوشتار بر آنیم تا در کنار معرفی «سُرو» و «اُنگاره» به‌عنوان دو نوای مخصوص مراسم عروسی و عزا و بیان ویژگی‌ها، انواع و مشخصات آن، به تشریح جنبه های ادبی و مردم‌شناسی این سنت عامه بپردازیم و از خلال آن برخی ویژگی‌های حاکم بر فرهنگ عامۀ گویشوران را تبیین و تحلیل نماییم. واژه ‌های کلیدی: سرکویر، نواهای محلی، سُرو، انگاره، فرهنگ عامه.