برخی روایات نقالی و شفاهی در ملحقات نسخ و چاپ های شاهنامه

قراین و شواهدِ موجود در برخی منابع نشان می دهد که احتمالاً در سده های ششم و هفتمِ هجری روایتهای شفاهی و نقّالی از بعضی داستانهای شاهنامه وجود داشته است. بر این اساس و به استنادِ گستردگیِ روایات نقّالی با موضوع ملّی و پهلوانی در سنّت داستانیِ ایران که بخشی به صورت مکتوب به دست ما رسیده و بهری دیگر به اقتضای ماهیّتِ شفاهی فراموش شده است در این مقاله این فرضیّۀ محتمل و درخورِ بررسی مطرح شده که شاید ماخذِ شماری از ابیات، قطعات و روایاتِ الحاقی در نسخ و چاپهای شاهنامه، میراثِ ادبِ شفاهی مردمی بوده است و کاتبان، مالکان یا خوانندگانِ بعضی دست نویسها آنها را از گزارشهایِ شفاهیِ نقّالان شنیده و پس از نظم در قالب قطعاتِ کوتاه و بلند بر متن یا حاشیۀ نسخ افزوده اند. نگارنده با تحقیق در زیرنویسهای شاهنامۀ تصحیح دکتر خالقی مطلق و همکارانشان، متن و حواشیِ نسخه های سن ژوزف، سعدلو، حاشیۀ ظفرنامه، متن و ملحقاتِ چاپهای مسکو، بروخیم، دکتر دبیرسیاقی و بعضی چاپهای سنگی و دست نویسهای متاخّر، بیست و شش داستان و قطعۀ الحاقی را با توجّه به قراینی مانند نبودن پیشینه ای از آن روایتها در منابعِ ادبی و تاریخیِ کهن، وجود گزارش/ گزارشهایی از آنها در طومارهای نقّالی و داستانهای شفاهی مردمی، داشتنِ عناصر و ساختارِ روایات نقّالی و... به احتمال از داستانهای مایه گرفته از روایتهای نقّالی و شفاهی معرّفی کرده که به صورت منظوم در دست نویسها و چاپهای شاهنامه حفظ شده است

Some Bardic and Oral Stories in Additions of Shâhnâmeś Manuscripts and Editions

Oral and bardic narrations from some stories of Shâhnâme probably have existed in sixth and seventh century. On the basis this and attention to extent of Iranian bardic/ oral stories with heroic subject, I have proposed this hypothesis that perhaps source of some annexed verses and stories in manuscripts and editions of Shâhnâme is bardic/ oral literature and scribes, owners or readers of some manuscripts have heard them from storytellers and have versified and then added to manuscripts. In this paper after research in Shâhnâme (edited by Dr. Khaleghi Motlagh), manuscripts of San Žozef, Sádlu and margins of Zafarnâme, editions of Moskow, Borukhim, Dr. Dabir siyâghi and some lithographies of Shâhnâme, twenty and six annexed has been known as additions with oral/ bardic source. These stories probably have been created by storytellers after Ferdowsi and Shâhnâme.