الگوی دینی- تاریخی متون فارسی- عبری به‌ مثابۀ ادبیات عامه

ادبیات فارسی یهودی یا فارسی عبری یکی از انواع ناشناخته ادبی در ایران است و اگرچه از نظر موضوع، دینی است؛ اما به صورت کلی در حوزه ادبیات عامه قرار می‌گیرد. به نظر می‌رسد یکی از دلایل این امر وجود الگویی در کتاب‌های مقدس یهود، مانند تلمود و میدراش، است که بنابر آن می‌توان با استفاده از منابع شفاهی و ادبیات عامه روایات رسمی مذهبی و تاریخی را تکمیل و حتی تالیف کرد. به این ترتیب، در منابع مذکور باورهای عامه در کنار باورهای رسمی قرار می‌گیرند و الگویی مرکب از گزاره‌های رسمی و عامه را شکل می‌دهند. به همین دلیل سنت شفاهی و ادبیات عامه در منابع مذهبی عبرانی، اهمیت بسیار دارد و قابل استناد است. در این مقاله چگونگی شکل‌گیری الگوی پیش‌گفته بررسی می‌شود؛ زیرا همین الگو در متون متاخر عبرانی (یهودی)، ازجمله فارسی یهودی، نیز پی گرفته می‌شود؛ از این رو، این متون ترکیبی از گزاره‌های رسمی و عامه است. در این متون نیز روایت‌های رسمی با روایت‌های عامۀ ایرانی و غیرایرانی ترکیب می‌شود. به همین دلیل پژوهش درباره ادبیات عامۀ فارسی بدون بررسی این متون که حجم بسیار زیادی هم دارند، ناقص و ابتر است.

HistoricalReligious pattern of HebrewPersian Texts As a Branch of Folk Literature

HebrewPersian or JudeoPersian literature is one of the unknown literary in Iran. Although the JudeoPersian literature on the subject is religious, But overall is in the field of folk literature. It seems that the model of the Jewish Bible, the Talmud and the Midrash is one of the reasons of this classification. According to the pattern, we could complete and compile historical and religious official narratives by Folk literature and oral sources. In this way, the folk beliefs as well as official beliefs in aforementioned sources interact with each other and therefore it forms a pattern consisting official and vulgar statements. For this reason, important oral tradition and folklore in Hebrew religious resources are important and have the value to be cited. In this study, we focus on the formation of the above pattern; because the same one is imitated in the new HebrewPersian sources. In these texts, official narratives are combined with Iranian or NonIranian folk narratives too. So, neglecting this voluminous part of Persian folk literature any other study in this realm will be incomplete.