تحلیل قصه‌­های پریان ایرانی بر اساس آرای بتلهایم

برونو بتلهایم، روانکاو و روان‌شناس اتریشی که اصول روان‌کاوی خود را از مکتب فروید آموخته بود، در معروف‌ترین اثر خود، کاربردهای افسون، به بررسی قصه‌های پریان پرداخته است. وی با توجه به رویکردهای روان‌کاوی فروید این نمونه داستانها را تحلیل می‌کند و بر اهمیت قصه در رشد روانی کودک تاکید می‌ورزد. در این نوشتار برآنیم با توجه به آرای بتلهایم و فروید به تحلیل روان‌کاوانۀ هفت قصۀ پریان ایرانی بپردازیم. نمونه های مورد مطالعه در این پژوهش هفت قصۀ پریان از چهار مجموعهاند: قصه ‌های «احمد صیاد»، «باغ ‌گل ‌زرد»، و «خروسک‌ چینی» از جلد اول قصه‌ های ایرانی؛ «آقاحسنک»، و «هفت برادر و یک خواهر» از جلد دوم قصه‌ های ایرانی؛ «شاهزاده ‌و آهو» از سومین مجلد آن؛ و «ملک‌ محمد و صنم ‌گلعذار» از جامع‌الحکایات. نتیجۀ بررسی نشان می‌دهد که با توجه به شباهت ساختاری و محتوایی قصه‌های پریان در سراسر جهان، تحلیل‌های روان‌کاوانۀ برونو بتلهایم از قصه‌های پریان در کتاب کاربردهای افسون قابل‌تعمیم به قصه‌های پریان ایرانی نیز هست و اصول خوش‌‌ بینی، لذت در برابر واقعیت، سحر و جادو، جایگزین‌‌ سازی، برون‌ افکنی، دگردیسی‌، نظم‌دادن به آشفتگی، دستیابی به یکپارچگی و یگانه‌کردن طبیعت دوگانه، راهحل تعارض‌ های ادیپی، دستیابی به استقلال، خیال پردازی و تلاش برای دستیابی به بلوغ کامل در قصه‌های ایرانی دیده میشود. این مقاله نمونه‌ای عملی از کاربرد نظریات بتلهایم برای تحلیل روان‌کاوانۀ قصه‌های ایرانی است. تحلیل این قصه‌ها سبب ادراک بالاتری از داستان‌ها می‌شود و همچنین در بررسی مراحل رشد کودکان از طریق قصه به‌کار می‌آید و زمینه‌های مطالعات تطبیقی ادبیات را نیز فراهم می‌آورد.