گندم در فرهنگ و گویش مردم تنگستان

تنگستان شهرستانی است در استان بوشهر با مرکز اهرم. اساس اقتصاد این شهرستان بر پایۀ کشاورزی، دامداری و ماهیگیری استوار است. مردم تنگستان به گویشی به نام «تنگستانی» یا «تنگسیری» سخن می‌گویند که از گویش‌های ایرانی دستۀ غربی، گروه گویش‌های جنوب غربی است. گندم از محصولات مهم کشاورزی این منطقه به شمار می‌آید. این محصول از آن رو برای مردم تنگستان اهمیت دارد که افزون بر درآمدزایی، مادۀ اولیۀ نان و بسیاری از خوراکی‌های محلی دیگر است. کاه و باقی ماندۀ ساقۀ گندم برای علوفۀ چهارپایان کاربرد دارد و گاهی نیز گندم به جای پول نقد مبادله می‌شود. از این رو، کشت گندم عملی آیینی به شمار می‌آید که با آداب و رسومی خاص همراه است؛ اگر چه بسیاری از آیین ها و واژگان ثبت شده در این نوشتار، تنها در یاد و خاطرۀ کشاورزان سال-خورده یافت می شود. هدف این پژوهش از سویی، ثبت آداب و رسوم و آیین‌ها و از سویی دیگر، گردآوری واژگان و اصطلاحات مربوط به گندم در گویش تنگستانی است. آنچه در این نوشتار آمده حاصل پژوهش های میدانی و گفت و گو با کشاورزان سال خوردۀ روستای جمالی، از توابع تنگستان است. مطالب در دو بخش تنظیم شده‌ است: نخست، گندم در فرهنگ مردم تنگستان؛ دوم، واژگان و اصطلاحات مرتبط با گندم در گویش تنگستانی.