تحلیل نشانه معناشناختی تحقق سره و ناسره در گفتمان ادبی: (مطالعۀ موردی داستان عامیانۀ «سزای نیکی بدی است»)

در این مقاله با بهره‌گیری از رویکرد نشانه-‌معناشناسی- که گفتمان را فرایندی جهت‌مند در راستای ایجاد سازه‌های معنایی و تاثیر بر نظام تعاملی کنش‌گران می‌داند- و با تکیه بر نظریات هایدگر، آستین، بودواَن، گرمس و تاراستی به مطالعه و تحلیل سره و ناسره در گفتمان می‌پردازیم. در این راستا، برای تبیین رابطۀ زبان با سره و یا ناسره بودن آن به بررسی یکی از روایت‌های عامیانۀ فارسی به نام «سزای نیکی بدی است» می‌پردازیم تا نشان دهیم چگونه روایت عامیانه می‌تواند فرایند بروز و تجلی سره یا ناسره را جابه جا و جریان تولید معنا را دستخوش تغییر کند. منظور از سره در این پژوهش گفته‌ای است که از نظر زبان شناختی و معنا‌شناختی و با توجه به بافت و موقعیت گفتمان و نگاه هستی‌شناسانۀ گفته‌پرداز مناسب‌ترین گزینه است و گفتمان را در جهت صحیح پیش می‌برد. منظور از ناسره هر آن چیزی است که جریان صحیح تولید و دریافت معنا را دچار تاخیر یا آسیب جدی کند. هدف پژوهش پیش رو کشف شرایط تحقق سره و ناسره در زبان از طریق مطالعۀ پیکرۀ یک داستان عامیانه و چگونگی شکل‌گیری و تغییر آن در گفتمان است. پرسش اصلی مقالۀ حاضر این است که چه عواملی سبب شکل‌گیری سره و ناسره در زبان می‌شود و در طول روایت عامیانۀ مورد نظر چگونه سره و ناسره سبب استحکام نظام گفتمانی و یا اختلال و تغییر در روند روایی تحقق معنا می‌گردند.