پژوهشی دربارۀ آیین وَر در بلوچستان

وَر نوعی سوگند مقدس ایزدی است که در ایران باستان برای دادرسی در محاکمه های مشکل و مبهم به کار می‌رفت. نحوۀ اجرای این سوگند با آتش یا آب بود؛ به گونه ای که در صورت اثبات نشدن جرم، متهم را با رسومی ویژه و در حضور موبدان وادار می کردند در آتش یا آب برود یا یکی از اعضای بدن خود را با شیئی آتشین و تفتیده مماس کند و بی‌گناهی خود را به اثبات رساند. اگر آتش یا آب به متهم آسیب نمی رساند، بی گناهی او ثابت می شد. این سوگند از قدیم در بلوچستان رایج بود و امروزه شیوۀ اجرا و اصطلاحات مربوط به آن هنوز دیده می شود. داستان «شهداد و مهناز» نمونۀ بازتاب این سوگند در ادبیات بلوچی است. مهناز یکی از دو قهرمان اصلی داستان، به بی عفتی متهم می‌شود و به سوگند آتش تن می سپارد. این داستان گمنام ایرانی با داستان سیاوش در شاهنامه قابل سنجش است. در این مقاله، چگونگی اجرا، شیوه های مختلف این سوگند در بلوچستان، داستان شهداد و مهناز و نیز لغات و اصطلاحاتِ رایجِ آیین ور در زبان بلوچی بررسی می شود.