واکاوی واژه‌های شیرازی و فرهنگ عامه در اشعار بیژن سمندر

ادبیات محلی آینۀ تمام‏‌نمای فرهنگ‌‏ها و خرده‏‌فرهنگ‌‏هاست. نقش عناصر زبان و لهجه در بازنمایی موضوعات اجتماعی بسیار مهم و تاثیرگذار است. بیژن سمندر (ت. 1320/ ف. 1397) شاعر و ترانه‌سرای محلی شیراز است. این پژوهشگر در این جستار ضمن بررسی اشعار محلی بیژن سمندر به تحلیل فرهنگ عامه و واژگان قدیمی شیرازی در اشعار وی می‌پردازد. سمندر نقشی بی‌بدیل و تاثیرگذار در احیا و تعالی شعر محلی شیراز دارد و با بازگویی واژگان عامیانه و تلفیق دلبرانۀ آن در شعر و غزل، طرحی نو درانداخته و کلمات، ترکیبات و ضرب‏‌المثل‌‏هایی را در آثارش به کار برده است که مردم شیراز در گذشته‌‏ای نه‌چندان دور بدان تکلم می‌کرده‌اند و با گویش معیار امروزه فاصله گرفته است و برخی از شهروندان امروز شیراز نیز معانی آن‌ها را از یاد برده‌‏اند. نتایج این تحقیق که به صورت توصیفی تحلیلی انجام شده حکایت از آن دارد که شناخت واژگان شیرازی اولاً به آگاهی از فرهنگ عامه و خرده‏‌فرهنگ‌‏های جنوب ایران کمک شایانی می‏‌کند و از آن‏ها پاسداری می‌‏نماید؛ دوم اینکه از طریق تحلیل این واژه‌‏ها و اصطلاحات می‏‌توان دریافت که در دورۀ سمندر چه گروه واژگانی بیشتر در محاوره‌‏های روزمره وجود داشته است. سوم اینکه ذیل هر واژه یا اصطلاح آن کلمات با گویش لری سنجیده شده است که نشان می‌‏دهد لهجۀ شیرازی چقدر به گویش لری نزدیک است. 

an analysis of shirazi dialect and folk culture in the poetry of bijan samandar

bijan samandar (b. 1941 - d. 2018) was a shirazi poet and lyricist known for his dedication to local themes and vernacular language. this study examines samandar’s local poetry, analyzing the shirazi dialect and elements of folk culture embedded within his verses. samandar played an essential role in reviving and enriching shirazi poetry, artfully integrating colloquial expressions that draw upon words, idioms, and proverbs once commonly spoken by the people of shiraz. today, these linguistic elements have faded from the standard dialect, and even among current shirazi residents, some of these terms have been forgotten. the research, conducted through descriptive-analytical methods, reveals that knowledge of shirazi vocabulary provides significant insights into the folk culture and subcultures of southern iran, preserving linguistic heritage. additionally, examining these terms reveals which word groups were prevalent in samandar’s time. furthermore, each term is compared with the lori dialect, demonstrating the closeness of the shirazi dialect to lori.