خوانش ترامتنی نقاشی بقاع متبرکۀ گیلان و نقاشی پشت شیشه (زند و قاجار) با تاکید بر رابطۀ فورژی و جای‌گشت

نقاشی‌‏های بقاع متبرکۀ گیلان همانند نقاشی‌‏های مذهبی پشت ‌شیشه از هنرهای مذهبی دورۀ قاجار است که برای عامۀ مردم با تشویق حکومت‌ها در جهت هدایت افکار عمومی رشد کرده ‌است. میان این نقاشی‌ها از حیث اعتقادات مذهبی شیعه و خاستگاه اجتماعی هنرمندان، وحدت سبک در روایت و تصویرگری قابل مشاهده است. ترامتنیت یکی از نظریه‏‌های مهم در زمینه‌‏های ادبی و هنری است که توسط ژرار ژنت مطرح شده ‌است. ژنت در ترامتنیت به روش‏‌های گوناگونی پرداخته ‌است که یک متن توسط آن مخاطبش را به یادآوردی متن پیشین دیگری هدایت می‌‏کند. پرسش اصلی تحقیق این است که کدام مولفه‌های به‌کار رفته در نقاشی پشت شیشه و نقاشی بقاع متبرکه از رابطۀ همان‌گونگی و تراگونگی برخوردارند. روش تحقیق توصیفی تحلیلی و روش گردآوری مطالب کتابخانه‌ای از طریق یادداشت‌برداری و تصویرخوانی است. تجزیه و تحلیل داده‌‏ها کیفی است. یافته‏‌ها حاکی از این است که میان نقاشی‌های بقاع متبرکه و نقاشی‏‌های پشت ‌شیشه رابطۀ همان‌گونگی و تراگونگی هم‌زمان برقرار است. همان‌گونگی در کاربست عناصر بصری و دلالت‌های معنایی، از نوع فورژی با کارکرد جدی و تقلید از فرم و محتوای پیش‌متن و تراگونگی از نوع جای‌گشت در ساختار بصری و دلالت‌های معنایی دارای کارکردی جدی در بیش‌متن است. در نقاشی‌‏های بقاع متبرکۀ گیلان، نقاش با حذف عناصر، افزایش عناصر و تغییر مضمون، سبب آفرینش مفاهیم تازه شده‏ است.

transtextual reading of gilan's holy shrine painting and reverse glass painting in the zand and qajar period with emphasize on forgery and transposition relation

similar to religious reverse glass paintings, gilan’s holy shrine paintings are also religious art from the qajar period. among these paintings in the matter of religious beliefs and artists’ origins, a unity in the style of narration and illustration can be found. transtextuality, introduced by gérard genette, is one of the most important theories in literature and art. he addresses different ways of how a text can remind the reader of a previous one and guide the reader towards it. the main question of the research is which factors that have been used in reverse glass paintings and holy shrine paintings have transtextuality and similarity. the research method is descriptive and analytic and the library collecting content method is taking fiche notes and reading pictures text; the data analyzing is qualitative. findings are indicative of a similarity and transtextuality relation between holy shrine paintings and reverse glass paintings. forgery similarity is the application of visual elements and semantic implications, with functioning and imitating form and pretext content. transposition transtextuality in the visual structure and semantic implications has a critical role in hypertextuality. artists have created a new concept by modifying elements and changing the concept in gilan’s holy shrine painting.