آموزه‌هایی منفی در ضرب‌المثل‌های فارسی

مَثَل‌های فارسی از کهن‌ترین نمونه‌های ادبی ایران هستند که از روزگار باستان تا به امروز الهام‌بخش گفتار و رفتار مردم این سرزمین بوده‌اند و با توجه به اینکه در پیدایش آن‌ها، ذوق، قریحه، دانش و تجربۀ لایه‌های گوناگون اجتماع نقش داشته، پذیرش و رواج عمومی آن‌ها نیز زیاد بوده است. پژوهش در مَثَل‌های هر جامعه، به شناختی بهتر دربارۀ جنبه‌های مختلف زندگی و فرهنگ آن جامعه کمک می‌کند و از این طریق لایه‌های مغفول‌ماندۀ فرهنگ عمومی، به‌صورت دقیق‌تر بررسی خواهد شد. برخی از عادت‌های ناپسند یا آموزه‌های ناصواب فرهنگی از طریق مثل‌ها، در زبان، ساری و جاری می‌شوند. این کارکرد ضرب‌المثل‌ها را می‌توان آموزه‌های منفی آن‌ها دانست. این مقاله، چنین جنبه‌ای را در مثل‌های فارسی بررسی کرده و ضمن تاکید بر آموزه‌های نیک موجود در بیشتر ضرب‌المثل‌های فارسی به نمودهای بدآموزی یا آموزه‌های منفی برخی دیگر از آن‌ها پرداخته است. شوخی ریشخندگونه با سرزمین‌ها و اهالی هر سرزمین یا اقوام و قبایل، برخورد با دیگریِ دینی و اعتقادی، تحقیر برخی از وضعیت‌های جسمانی، ریشخند برخی از نقش‌های خانوادگی و به‌ویژه نقش‌های زنانه، تقدیرگرایی‌های کاملاً منفعلانه، توجیه خوی‌های ناپسندی چون خودرایی و شوخی تمسخرگونه با برخی از نام‌های خاص و نظایر این آموزه‌های منفی را در مثل‌ها فارسی می‌توان دید.  

negative teachings in some persian proverbs

persian proverbs are one of the oldest literary examples that have influenced the speech and behavior of the iranian people since ancient times. due to the fact that proverbs are derived from the taste, knowledge and experience of different classes of society, their acceptance and popularity among the people has also been high. research in the proverbs of society helps to better understand different aspects of society’s life and culture, and in this way, neglected aspects of public culture will be studied and investigated more precisely. some negative teachings and bad habits spread in a language through proverbs. this article has examined these aspects in persian proverbs and while emphasizing the existence of good teachings in most persian proverbs, it has also discussed the bad teachings of some of them. ridiculous jokes about the lands and the inhabitants of each land or its people, humiliation of those who have different religious beliefs, humiliation of some physical characteristics, ridicule of some family roles and especially women’s roles, completely passive fatalism, justification of unpleasant behaviors such as intellectual tyranny and mocking jokes with some special names and similar negative teachings can be seen in persian proverbs.