تحلیل تاثیر ذهنیت عامه نسبت به اصالت نژادی در حکمرانی غزنویان و سلجوقیان

در اندیشه‌های سیاسی اجتماعی ایرانیان از اعصار بسیار کهن این باور غلبه داشته است که شاه و خاندان پادشاهی صاحبان فرّه ایزدی‌اند. این باور بر اثر گذشت زمان در قرون متمادی، جنبه‌ای از روح قومی ایرانیان را به این صورت شکل داده ‌است که برای کسب مقام فرمانروایی لایق‌ترین کس آن است که از خاندان شاهی و نژادۀ ایرانی باشد. در چنین فضای اندیشگانی، خاندان‌هایی که قصد حکومت در ایران، حتی در سطح غیرملی و محلی داشتند، باید از اهلیت و مشروعیت قومی بهره‌مند می‌بودند؛ در غیر این‌ صورت مورد پذیرش اذهان عامه قرار نمی‌گرفتند. در این جستار با کمک نظریۀ تاریخ ذهنیت عامه، که به تاثیر پندارهای عامه بر کردارهای حکام می‌پردازد، به روش توصیفی تحلیلی، تاثیر جهان‏‌بینی ایرانی و نگرش آنان نسبت به نقش اصالت نسب در مشروعیت حکومت در ذهن و زبان سلاطین غزنوی و سلجوقی، که متقارن با ظهور شاهنامه و رواج حماسه‌های ملی است، نشان داده شد. از نتایج تحقیق بر‌می‌آید که این التباس و مماثلت و تشابه حکام انیرانی (ترک و عرب) به قهرمانان حماسۀ ملی ایران، متاثر و ملهم از ذهنیت عمومی و روح زمانه جعل ‌شده‌ است و سلاطین غزنوی و سلجوقی با مصادره به مطلوب داستان‏‌ها و قهرمانان اساطیری حماسی ایرانی از حافظه بومی و جمعی ایرانیان برای مقبولیت و مشروعیت حکمرانی خود بهره می‌‏بردند و در این میان محوریت شاهنامه و روایات آن کاملاً آشکار است. 

the impact of public mentality on race originality in ghaznavid and seljuk’s dynasties

in the political-social thoughts of iranians, since ancient times, the belief that the king and the royal family are the owners of god’s majesty has prevailed. during many centuries, this belief has shaped an aspect of the iranian ethnic spirit in such a way that the worthiest person to obtain the position of ruler is someone who is from the royal family and of iranian descent. in such an intellectual atmosphere, the families that intended to rule in iran, even at the non-national and local level, should have benefited from ethnic legitimacy and eligibility; otherwise, they would not be accepted in the public mind. in this research, with the help of the theory of the history of popular mentality - which deals with the influence of popular ideas on the actions of rulers - in a descriptive-analytical way, the influence of the iranian worldview and their attitude towards the role of genealogy in the legitimacy of the government in the mind and language of the ghaznavid and seljuk sultans - which is symmetrical with the emergence of the shahnameh and the spread of national epics - was shown. from the results of the research, it appears that this simulation of foreign rulers (turkish and arab) to the heroes of iran’s national epic is influenced and inspired by public mentality and public opinion. ghaznavid and seljuq sultans took advantage of the native and collective memory of iranians by confiscating iranian mythological-epic heroes for the acceptability and legitimacy of their rule and in the meantime, the centrality of shahnameh and its narrations is completely obvious.